ابن عذاری درباره او می گوید: «او پلیدترین خلیفه روی زمین بود.» سردار واضح، در صدد کشتن او برآمد و جوانانی را برای کشتنش فرستاد و آنان او را کشتند. مدت خلافت او در این دوره، ده ماه و نیم بود و در 34 سالگی کشته شد. مدت خلافت او در دو دوره، نوزده ماه و نیم بود. پس از مرگ مهدی، سردار واضح، هشام را از زندان قصر خارج ساخته، دوباره برای او بیعت گرفت. (برای اطلاع کامل از وقایع، به زندگینامه مستعین رجوع کنید).(6)

المؤید بالله اموی

ابوالولید، هشام بن حکم بن المستنصر بن عبدالرحمان ناصر، در قرطبه زاده شد. مادرش شاه زاده بود و صبح بشکنسی نام داشت. پس از درگذشت پدرش در سال 366ق با او بیعت شد، ولی او محمد بن عبدالله ملقب به منصور بن ابی عامر، وزیر پدرش را برای اداره حکومت برگزید. پس از او، پسرش عبدالملک (مظفّر) و پس از او، پسردوم منصور، عبدالرحمان ناصر، حکومت را به عهده گرفت و خلیفه هم چنان در حصار وزیران بود تا این که عبدالرحمان بن ابی عامر از او خواست ولایت عهدی را به او بسپارد.

از آن جا که مؤید پسری نداشت تا جانشینش شود، درخواست او را اجابت کرده، او را به ولایتعهدی برگزید. این کار او، «قرطبه» را به آشوب کشید و مردم، فرمانده شرطه را در قصر قرطبه در سال 399ق کشتند و مؤید را برکنار کرده، با محمد بن هشام بن عبدالجبار بن عبدالرحمان ناصر، بیعت کرده، او را المهدی بالله لقب دادند و عبدالرحمان ابی عامر را کشتند. آشوب ها در اواخر سال 400ق با بازگشت هشام المؤید بالله به قدرت انجامید، اما شورش ها هم چنان ادامه داشت. مهدی در جنگی میان او و سلیمان بن حکم بن سلیمان بن عبدالرحمان ناصر که اهل قرطبه با او بیعت کرده بودند و او داخل قرطبه شده بود، کشته شد و سلیمان، مؤید را حاضر کرد و او به نفع سلیمان، از حکومت کناره گرفت و سپس مخفی شد. گفته شده: او توسط مستعین کشته شد. مؤید، مردی ضعیف و سست بود و دارای روحیه مردم گریزی و به عبادت متمایل بود.

وی بدون هیچ فرزندی و در 48 سالگی درگذشت.(7)

پی نوشت ها:

[1] سه شنبه اول محرم سال 401 = پانزدهم اگوست سال 1010؛ سه شنبه 22 جمادی الثانی سال 401 = اول ژانویه سال 1011.

[2] تاریخ ابن اثیر، ج 9، ص 224؛ النجوم الزاهره، ج 4، ص 228؛ العبر، ج 3، ص 76؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 344؛ دائرة المعارف اسلامیه، ماده: «استاد هرمز».

[3] نفح الطیب، ج 6، ص 26؛ تاریخ الفکر الاندلسی، ص 73؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج 4، ص 334؛ الأعلام ، ج 4، ص4.

[4] تاریخ حکماء الاسلام، ص 95؛ طبقات الاطباء، ص 436؛ الأعلام ، ج 5، ص 297؛ التراث الیونانی و الحضارة الاسلامیه، ص 95.

[5] الأعلام ، ج 6، ص 172؛ معجم الادباء، ج 6، ص 244.

[6] تاریخ ابن اثیر، ج 8، ص 225؛ البیان المغرب، ج 3، ص 50 به بعد؛ تاریخ المسلمین فی الاندلس، ص 347 به بعد؛ الذخیره، ج 1، ص 24 و 25.

[7] نفح الطیب، ج 1، ص 372 به بعد؛ تاریخ ابن اثیر، ج 8، ص 224؛ البیان المغرب، ج 2، ص 253؛ همان، ج 3، ص 3، 112 و 197؛ وفیات الاعیان، ج 5، ص 22؛ الأعلام ، ج 9، ص 82.

سال 402ق = 1011-1012 م.(1)

رویدادها

اندلس: قرطبه

* مستعین همراه بربرها، قرطبه را محاصره کرده، دیوارهایش را شکسته، داخل آن می شوند. مستعین، هشام مؤید را احضار، و هشام، خود را از خلافت برکنار و با مستعین بیعت می کند و سردار واضح، دستگیر و کشته می شود.

سهله:

* دولت بنی رزین به رهبری محمد بن ابی هذیل در سهله برپا گشته، تا سال 502ق که مرابطون بر آن استیلا یافتند، ادامه یافت.

رمله:

* دغفل مفرّج بن جراح، امیر طیّ و رمله، درگذشت و پسرش حسّان جانشین او شد.

وقایع نظامی

استقلال پاره ای از ایالت های اندلس

* عمادالدوله محمد بن خزرون بر شهر أرکش استیلا یافته، دولت بنی خزرون را در آن سامان بنیان می نهد و آن دولت تا سال 445ق که المعتمد بن عبّاد، امیر اشبیلیه بر آن استیلا یافت برپا بود.

* ابومحمد، هذیل بن خلف بن لبّ بن رزین، در شهر سنت ماریا شرقی و توابعش در منطقه سهله، اعلام استقلال کرده، دولت بنی رزین را بنیان می نهد. ابومصعب، عبدالعزیز بکری، قاضی شهر لبله اندلس آن را مستقل اعلام کرد، سپس مقابل دریافت اموال، به نفع معتضد، حاکم اشبیلیه، کناره گرفت و لبله را به قصد قرطبه ترک می کند.

شورش ها

* فلسطین: ابوالفتوح، حسن بن جعفر حسنی، کارگزار فاطمیان در مکه، بر خلیفه فاطمی، الحاکم بامرالله خروج کرده، خودش را با نام الراشد بالله به عنوان خلیفه مطرح آهنگ فلسطین می کند که حسّان بن دغفل، بزرگ قبیله طیّ به او دست بیعت می دهد و در بسیاری از شهرهای شام، به نامش خطبه خوانده می شود.