او مجموعه رساله هایی، حدود سیزده جلد دارد که معاصم الهدی و الإصابة فی تفضیل علی علی الصحابه از آن جمله است. کتاب المصابیح در اثبات امامت نیز از اوست و از مهم ترین کتاب هایش کتاب راحة العقل است که در آن به شرح و بسط اعتقادات مذهب اسماعیلیه از دیدگاه فلسفی پرداخته است. احمد پس از سال 412ق وفات یافت.(4)

پی نوشت ها:

[1] دوشنبه اول محرم سال 412 = هفدهم آوریل سال 1021؛ سه شنبه هفدهم جمادی الاول سال 412 = اول ژانویه سال 1022.

[2] وفیات الاعیان، ج 2، ص 56؛ فوات الوفیات، ج 2،ص 295؛ شذرات الذهب، ج 3، ص 197؛ العبر، ج 3، ص 112؛ الأعلام ، ج 7، ص123؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج 3، ص 69.

[3] أنباه الرواة، ج 3، ص 48؛ وفیات الأعیان، ج 4، ص 374؛ الوافی بالوفیات، ج 2، ص 304؛ معجم الادباء، ج 18، ص 105؛ الأعلام ، ج6، ص 299؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج 4، ص 351.

[4] طائفة الاسماعیلیه، ص 43؛ بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج 3، ص 355؛ الأعلام ، ج 1، ص 149؛ مذاهب الاسلامیین، ج 2، ص 197.

سال 413 ق = 1022-1023 م.(1)

رویدادها

اندلس ـ بطلیوس:

* عبدالله بن افطس در بطلیوس اعلام استقلال کرد و حکومت بنی افطس را بنیان نهاد که تا سال 487ق دوام یافت، سپس مرابطین، بر آن سامان استیلا یافتند.

قرطبه:

* بربرهایی که به یحیی بن علی ادریسی یاری رساندند، برضد او قیام کرده، او را برکنار و از شهر قرطبه اخراج کرده، بار دیگر قاسم بن حمّود را که به اشبیلیه پناه برده بود، به زمامداری دعوت می کنند. او به قرطبه بازمی گردد و با او تجدید بیعت می کنند و او برای خود خطبه خلافت خوانده، لقب امیرالمؤمنین بر خویش می نهد.

دیلمیان:

* در پی مصالحه ای میان مشرف الدوله و برادرش سلطان الدوله، تمام عراق از آنِ مشرف الدوله شد و فارس و اهواز تحت فرمان سلطان الدوله در آمد.

مکه:

* یکی از باطنیان مصر وارد مسجد الحرام شد و ضمن بی احترامی به حجرالاسود، بانیزه اش سه بار، بر آن زد و گفت: تا کی به پرستش این سنگ مشغولید؟! بر در مسجد، ده سوار برای یاری او ایستاده بودند. وی با ضربه خنجر مردی، کشته شد و مردم جنازه اش را آتش زدند.

آبادانی

* مؤید الملک، ابوعلی، حسن الرخجی، وزیر مشرف الدوله، بیمارستان مؤیدی را بنا کرده، با فراهم آوردن طبیب و دارو، موقوفاتی نیز بدان اختصاص می دهد.

درگذشتگان

* ابن بوّاب.* ابن ذکوان.* ابن المعلّم.* حصری قیروانی.

* زاوی بن زیری.* فاتک رومی.

ابن بوّاب

ابوالحسن، علی بن هلال، معروف به ابن بّواب، در جوانی به شغل روغن مالی و نقاشی سقف ها اشتغال داشت و در این کار مهارت یافت. سپس به کتابت پرداخت و شهره آفاق شد و گوی سبقت را از دیگران ربود. در رشد و تکامل شیوه (خط) ابن مقله بسیار کوشید و آن را اصلاح کرد وزیبایی بخشید و 64 بار قرآن را استنساخ کرد. یکی از آن نسخه ها به خط ریحانی است و هم اکنون در کتابخانه لاله لیِ استانبول محفوظ است.

او عالم به ادبیات عرب بود و آن را نزد ابن جنّی فراگرفت. وعظ و تعبیر خواب می کرد، شعر می سرود و ندیم و مصاحب ابوغالب فخرالدوله، وزیر بهاءالدوله دیلمی بود. پس از مرگش مردم قدر و منزلت خط او را دریافتند.

در بغداد درگذشت و کنار قبر احمد بن حنبل مدفون شد. شریف مرتضی در رثای او قصیده ای با این مطلع سروده است :

«از مانند چنین حادثه ای می هراسیدی ای هشدار و بیم! آری، اگر روزگار قصد چیزی یا کسی کند، چیزی فرو نمی گذارد و یکسره بر باد می دهد.»

و در قسمتی دیگر از این قصیده می گوید:

«فقدان تو، باعث زیان نشد و روزگار، شاهد است که فضل تو میان مردم، مانند ستارگان درخشان است.

زمین و ساکنانش را از نیکی های خود، به اندازه ای غنیّ ساختی که باران نمی تواند به آن اندازه به زمین و مردم سود رساند.»(2)

ابن ذکوان

ابوالعباس، احمد بن عبدالله بن ذکوان، از نزدیکان منصور بن ابی عامربود و منصور او را به سمت قاضی القضاتی منصوب کرد. او منصور را