مظفر درآمد و در آشوب قرطبه به سرقسطه رفت و هفتاد و اندی سال زیست و سرانجام حدود سال 420ق درگذشت.(3)

ابن مرزبان (ابونصر)

ابونصر، سهل بن مرزبان در اصفهان متولد شد و در قاین بالید و در نیشابور اقامت گزید. صاحب کتاب یتیمة الدهر درباره او می گوید: گوهر درخشان روزگار خویش و آگاه به تمام رازهای ادب، خوشه چین بهترین میوه های علوم بود. او به اندازه ای به دانش علاقه مند بود که کتاب ها را از بغداد جمع آوری و در طلب کتاب های علمی مسافرت های متعددی کرد و کتاب های ارزشمند بسیاری گردآورد.

اخبار ابی العیناء، اخبار ابن الرومی، اخبار جحظة البرمکی و کتاب الآداب فی الطعام و الشراب از نوشته های اوست.(4)

ابن هندو

ابوالفضل، علی بن ابوالفرج، حسین بن هندو، از مردم ری و معروف به استاد بود و علوم اوائل (پایه) را نزد دانشمندان «نیشابور» آموخت. او یکی از نویسندگان دیوان انشاء دربار عضدالدوله بود. به صاحب بن عباد پیوست و مدتی مصاحبت او را برگزید و در ایام وزارت فخرالملک، ابوغالب بن خلف به بغداد آمد و در شعری او را ستود. هنگامی که منوچهر فرزند قابوس بن وشمگیر در سال 403ق در ری به حکومت رسید، ابن هندو او را ستایش کرد، اما ممدوح، مضمون قصیده اش را نفهمید و به او پاداشی نداد، لذا ابن هندو اشعاری کنایه آمیز برای منوچهر سرود که چند بیت آن، چنین است:

«ما پادشاهی داریم که هیچ تأثیری در پادشاهی ندارد، جز آن که روزجنگ، تاج بر سر می نهد.

برای اصلاح و درمان کار مردمان برمی خیزد؛ در حالی که خود بیمار است و چگونه ممکن است سایه مستقیم باشد؛ در حالی که چوب کج است؟!»

این هم دو بیت از شعر عاشقانه اوست:

«وقار و متانتم را در گرو عشق بچه آهویی گذاشتم که چشم های مردم مبهوت اوست.

جمالش کعبه زیبایی است، و قلبش برایم چون حجرالاسود است.»

کتاب های مفتاح الطب، المدخل الی علم الفلک، الحکم الیونانیه و دیوان اشعار از نوشته های اوست.(5)

اسماعیل تمیمی

ابوابراهیم، اسماعیل بن محمد بن حامد تمیمی، از داعیان باطنی بود و بین دروزی ها مقامی بزرگ داشت، تا آن جا که کنیه نفس و لقب مجتبی و وزیر دوم را بر او نهادند. هم چنین در کتب عقایدشان القاب شگفت انگیز دیگری به او نسبت داده اند. از آن جمله، نفس کلی، مشیّت، ذومعه، تالی و داعی الامام است.

او از هواخواهان الحاکم بامرالله فاطمی و از مبلغان دعوتش بوده است. کتب و رساله هایی دارد که از آن جمله می توان به تقسیم العلوم که به دستور حمزة بن علی فارسی نوشت، رساله الزناد و الشمعه، الرشد و الهدایه و شعر النفس که مجموعه ای است از سروده هایش، اشاره کرد.(6)

حسان بن جرّاح

حسان بن مفرّج بن دغفل بن جراح طائی، امیر صحرای شام و محل اقامتش در رمله بود و پس از مرگ پدرش در سال 404ق جانشین وی شد. تهامی در چند قصیده او را مدح گفت: از آن جمله این چند بیت است:

«به اندازه ای که دشمنان از ابوندی و هیبتش واهمه دارند، از قبایل نمی ترسند.

او دوراندیش و به بخشندگی نزدیک و فروریزنده بخشندگی است. او را کرمی پایدار و خاطره ای همیشگی است.

همان که درون قلب ها راه یافته و گویا خاطره هایش در قلب ها نفوذ کرده است.

از حیث نسبت و مکارم، چونان حاتم طائی است و میانه قرار گرفته است؛ آن گونه که زیبا رویان در وسط دیدگان جای دارند.»(7)

خواشیر ربّان (ناخدا)

خواشیر بن یوسف ارکی، حدود سال 400ق ناخدایی کشتی هندی را به عهده داشت و در طول ساحل شرقی و جنوب شرقی افریقا به کار مشغول بود و مسافرتش را براساس نقشه های دریایی موسوم به «راهمانی»(راهنمای راه دریایی) انجام می داد. ناخدایانِ همراه واسکودوگاما، کاشف راه افریقا به هند، در قرن پانزدهم میلادی آن نقشه ها را همراه داشتند.(8)

سموقی

ابوالحسن، بهاءالدین، علی بن احمد طائی سموقی، به کوه سماق در غرب حلب، محل زندگی جماعتی از دروز منسوب و از ارکان دعوت دروزیان باطنی و یکی از افراد «حدود پنجگانه» بود. کنیه تالی و جناح ایسر و لقب مقتنی بر او نهادند و او را وزیر پنجم نیز خواندند. القابی که در کتب مذهب دروزی برای او آمده، عبارت اند از: تابع، خامس الحدود و آخر الحدود. وی از نویسندگان بزرگ آنان