نوشت و آن را با انتساب به یمین الدوله، لقب سلطان محمود، الکتاب الیمینی نامید.(4)

مرزوقی (احمد)

ابوعلی، احمد بن محمد بن حسن مرزوقی اصفهانی، اهل «بصره»، شاعر، آشنا به ادب و نحو و لغت بود. او تعلیم و تربیت فرزندان آل بویه را در اصفهان به عهده داشت. شرح حماسه ابی تمّام، شرح المفضّلیات اثر ضبّی، غریب القرآن، الأزمنة و الأمکنه، الأمالی و ألفاظ الشمول و العموم از نوشته های اوست.(5)

مرعشی (حسن)

ابومنصور، حسن بن محمد مرعشی، مورّخی بود که به سلطان محمود غزنویتقرّب یافت. الغررفی سیر الملوک و اخبار هم از نوشته های اوست. این کتاب درباره تاریخ ایرانیان و دولت های کوچک منشعب از دولت عباسی مانند طاهریان، سامانیان، آل حمدان، آل بویه، غزنویان و... نوشته شده است. او این کتاب را به دستور ابوالمظفرِ نصر، برادر سلطان محمود غزنوی نوشت.(6)

مسکویه

ابوعلی، احمد بن محمد بن یعقوب مسکویه، در برخی منابع به ابن مسکویه معروف است. وی مورخی ایرانی و پزشکی آگاه به حرفه طب بود. در ری متولد شد و در اصفهان مسکن گزید و همان جا وفات یافت. روزگاری به فلسفه، کیمیا(شیمی) و منطق پرداخت، اما پس از آن شیفته تاریخ و ادب و نویسندگی شد و بدان روی آورد. در دربار عضدالدوله دیلمی به مقامی بلند دست یافت و منزلتش نزد عضدالدوله افزون شد. او هم چنین سرپرست کتابخانه ابن عمید بود، از این رو به خازن ملقب شد. آن گاه از خاصان بهاءالدوله دیلمی و نزد او و جانشینش صمصام الدوله از منزلت والایی بهره مند شد.

کتاب تجارب الامم فی التاریخ، کتاب الفوزالکبیر، کتاب الفوز الصغیر، کتابی در داروهای مفرد، کتابی در باب خوراکی ها، کتابی در اصول آشپزی، کتابی در تهذیب اخلاق و تطهیر (پالودن) عِرق (نیا)ها و... از آثار اوست.(7)

مؤید علوی

ابوالحسین، احمد بن حسین بن هارون اقطع از فرزندان زید بن حسن علوی، پیشوای زیدی، از اهالی طبرستان بود. و در دیلمستان با او بیعت و به السید المؤیدبالله ملقّب شد و حکومتش بیست سال طول کشید. او دارای دانشی وسیع بود و نوشته هایی در فقه و کلام دارد. او سرانجام در 88 سالگی وفات یافت.(8)

پی نوشت ها:

[1] جمعه اول محرم سال 421 = نهم ژانویه سال 1030؛ دوشنبه سی ام ذی الحجه سال 421 = اول دسامبر سال 1030.

[2] الذخیره، ج 1، ص 43 به بعد؛ النجوم الزاهره، ج 4، ص 272؛ وفیات الاعیان، ج 1، ص 135؛ یتیمة الدهر، ج 2، ص 120؛ الاعلام، ج 1، ص 204؛ بغیة الملتمس ، ص 147؛ العبر، ج 3، ص 144؛ دائرة المعارف الاسلامیة، ماده: «ابن درّاج»؛ فروّخ، تاریخ الادب العربی، ج 4، ص 377.

[3] البیان المغرب، ج 3، ص 127، 145 و 215؛ الأعلام ، ج 4، ص 253.

[4] تاریخ ابن اثیر، ج 9، ص 401؛ وفیات الاعیان، ج 5، ص 175؛ البدایة و النهایه، ج 12، ص 29؛ شذرات الذهب، ج 3، ص 220؛ المنتظم، ج5، ص 52؛ طبقات الشافعیه، ج 5، ص 314؛ العبر، ج 3، ص 147؛ النجوم الزاهره، ج 4، ص 273؛ تاریخ الادب فی الایران، ص 110 به بعد؛ تاریخ الاسلام السیاسی، ج 3، ص 166 به بعد؛ دائرة المعارف الاسلامیه، ماده: «محمود غزنوی».

[5] معجم الادباء، ج 5، ص 34؛ دمیة القصر، ص 108؛ بغیة الوعاة، ج 1، ص 365؛ الأعلام ، ج 1، ص 205؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج 3، ص 92.

[6] تاریخ آداب اللغة العربیه، ج 2، ص 366؛ الأعلام ، ج 2، ص 277.

[7] طبقات الاطباء، ج 1، ص 245؛ اخبار الحکماء، ص 217؛ معجم الادباء، ج 2، ص 88؛ تاریخ العرب، ج 2، ص 475؛ دائرة المعارف الاسلامیه، ماده: «ابن مسکویه»؛ الموسوعة الفلسفیه، ص 327؛ تاریخ مختصر الدول، ص 306؛ الأعلام ، ج 1، ص 204؛تاریخ الفکر العربی، ص 325.

[8] الأعلام ، ج 1، ص 112؛ اعیان الشیعه.

سال 422ق = 1030- 1031 م.(1)

رویدادها

خلافت عباسی

* درگذشت القادربالله عباسی و بیعت با فرزندش ابوجعفر عبدالله و ملقب شدنش به القائم بامرالله.* القائم بامرالله، ابوطاهر محمد بن ایوب را به وزارت خود برمی گزیند.

دیلمیان

* وزیر جلال الدوله، ابن ماکولای دوم ترور و به جای او ابوسعید بنعبدالرحیم وزیر می شود.

اندلس: برپایی حکومت آل جهور در قرطبه

* مردم قرطبه، هشام المعمتد بالله را از حکومت برکنار و از شهر بیرون می کنند و او به سلیمان بن هود، حاکم سرقسطه و لارده پناه می برد و تا سال 428ق نزدش می ماند تا آن که درمی گذرد. او واپسین خلیفه اموی اندلس است.

* ابوحزم، جهور بن محمد بن جهور وزیر، حکمران قرطبه شده، حکومت گروهی از نخبگان قوم و سرداران برگزیده را تشکیل می دهد و دولت بنی جهور با او پا می گیرد و دولت اموی سقوط می کند. حکومت بنی جهور تا سال 462ق به طور مستقل برپا بود و پس از این و در روزگار معتمد بن عباد به اشبیلیه ضمیمه شد.