سال 432ق = 1040- 1041 م.(1)

رویدادها

غزنه

* ترور مسعود غزنوی به دست برادرزاده اش احمد بن محمد بن محمود، و جانشینی پسرش مودود و نامگذاری او به شهاب الدوله.

بلایای طبیعی

* قحطی و گرانی در افریقا

وقایع نظامی

گسترش دولت سلجوقی

* طغرل بیک، گرگان و طبرستان را می گیرد و آن ها را از کشور انوشیروان پسر منوچهر جدا می سازد و به حکومت آن ها در آن سامان پایان می دهد.

حمله نورماندی ها به جنوب ایتالیا

* گروه هایی از نورماندی ها به رهبری تانکرد هوتفیل نورماندی به جنوب ایتالیا می آیند. آنان بر شهر امالفی در تپه های ابونیا در ایتالیا دست یافتند و یک فرمانروایی نورماندی تشکیل دادند. سپس بر منطقه «کالابریا» چیره شدند، اما نتوانستند بخش تابع بیزانس را به دست آورند.

درگذشتگان

* ابن ابی الرَّجال.* صاعد (ابوالعلاء).* مسعود غزنوی.

ابن ابی الرّجال

ابوالحسن، علی بن ابی الرجال شیبانی مغربی قیروانی، از مردم شهر فاس بود. مدتی در قیروان و در دربار معز بن بادیس صنهاجی(454ق) می زیست. او با علم نجوم آشنا بود و در آن رشته تألیفاتی داشت. از نوشته های او کتاب البارع فی احکام النجوم است. این کتاب به لاتین ترجمه و بارها چاپ شده است.(2)

صاعد (ابوالعلا)

ابوالعلا صاعد بن محمد بن احمد استوائی، منسوب به «استواء»، شهری نزدیک نیشابور ملقب به عمادالاسلام و فقیه حنفی بود. مدتی منصب قضا در نیشابور و ریاست حنفیان خراسان در زمان خودش را به عهده گرفت و از نوشته های او کتاب الاعتقاد است. وی در 89 سالگی درگذشت.(3)

مسعود غزنوی

مسعود بن محمود سبکتکین غزنوی، از پادشاهان دولت غزنوی، در غزنه متولد شد و در خاندان سلطنتی و جهاد پرورش یافت و در زمان زندگی پدرش فرمانروای اصفهان شد. پس از درگذشت پدرش بنابه وصیت وی، با برادر او محمد ـ که غایب بود ـ بیعت کردند چون محمد بازگشت، بر او چیره شد و پادشاهی را از او گرفت و او را کور کرد. مردم با او بیعت کردند، و پیک هایی از جانب پادشاهان نزد او می آمدند. حکومت خراسان، غزنه، هند، سند، سیستان، کرمان، مکران، ری، اصفهان و منطقه قهستان (اطراف قزوین) را به دست گرفت و قدرت فراوان یافت و دژهایی را ـ که پدرش نتوانسته بود بگشاید ـ در هند گشود.

سپس سلجوقیان به خراسان آمدند و او با آنان جنگید، ولی نتوانست از پیشروی آنان جلوگیری کند، از این رو به غزنه بازگشت و از آن جا نیز بیرون آمد و برای اقامت زمستانی ـ چنان که عادت پدرش بود ـ رهسپار هند شد. او برادرش محمد (که کور کرده بود) و برادر زاده اش احمد را با خود برده بود. همین که از رود سیحون گذشتند برخی از سپاهیانش توطئه ای را اجرا کردند و برادرزاده اش را ناگزیر کردند که با آنان موافقت کند. آنان مسعود را گرفتند و در قلعه «کیکی» زندانی ساختند و سپس او را کشتند.

می گویند: برادر زاده اش احمد آنان را به کشتن او تشویق کرد تا انتقام پدرش محمد را بگیرد. مسعود، دلاور و بخشنده بود و بسیار صدقه می داد و علما را دوست می داشت و آنان نیز کتاب های بسیاری در علوم مختلف برای او نوشتند. آبادانی بسیاری از خود به یادگار گذاشت. درباره زندگی او کتاب های بسیاری نوشته اند. پس از او پسرش مودود قدرت یافت.(4)

پی نوشت ها:

[1] پنج شنبه اول محرم سال 432 = یازدهم سپتامبر سال 1040؛ پنج شنبه 24 ربیع الثانی سال 432 = اول ژوئـن سال 1041.

[2] تاریخ العلوم عند العرب، ص 179، تاریخ علم الفلک عند العرب، ص 195؛ بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج 1، ص 256.

[3] تاریخ بغداد، ج 9، ص 244؛ النجوم الزاهره، ج 5، ص 32؛ الأعلام ، ج 3، ص 272.

[4] تاریخ ابن اثیر، ج 9، ص 398 و 488؛ اخبار الدوله السلجوقیه، ص 13؛ تاریخ مختصر الدول، ص 315 و 320؛ البدایة و النهایه، ج 12، ص 50؛ النجوم الزاهره، ج 5، ص 34؛ العبر، ج 3، ص 182؛تاریخ الاسلام السیاسی، ج 3، ص 177؛ الأعلام ، ج 8، ص 116.

سال 433ق = 1041- 1042 م.(1)

رویدادها

دمشق

* درگذشت انوشتکین دزبری، فرمانروای دمشق، و جانشینی غلام سبکتکین به جای او.