بغداد: جنگ های مذهبی

* جنگ در بغداد میان سنی و شیعه به درازا می کشد و سپاهیان ترک به سنّی ها و دیلمیان به شیعه ملحق می شوند.

غزنه: درگذشت سلطان مودود

* درگذشت سلطان مودود بن مسعود بن محمود غزنوی، و جانشینی عمویش علی بن مسعود، و بهاءالدوله نام گرفتن او....

حلب: کوشش فاطمیان برای دست یابی بر این شهر

* معزالدوله ثمال مدراسی، فرمانروای حلب از خراج سالانه ای می کاهد که باید برای مستنصر فاطمی بفرستد. او نیز ناصرالدوله، فرمانروای دمشق را به سوی او می فرستد که با مقاومت سخت این شهر روبه رو می شود و نمی تواند آن را تصرف کند و به دمشق باز می گردد.

دمشق:

* مستنصر فاطمی، ناصرالدوله حمدانی را به قاهره فرامی خواند و فرماندهی سپاه را به او می سپارد و طارق صقلی مستنصری را به حکومت دمشق می گمارد.

مصر:

* مستنصر فاطمی، وزیر خود، ابن انباری را می کشد و صدقة بن یوسف فلاحی یهودی را به جای او می گمارد و او را هم می کشد و پس از آن چند وزیر می آیند که چندان دوام نمی آورند، تا آن که بدرجمالی در سال 466ق وزیر می شود.

افریقیة (قیروان ـ تونس)

* معزّ بن بادیس صنّهاجی، امیر افریقیه، از فرمان فاطمیان سر می پیچد و به نام خلیفه عباسی، القائم بامرالله خطبه می خواند. خلیفه از راه قسطنطنیه برای او هدایا و فرمانی می فرستد که طی آن وی را به فرمانروایی همه مغرب می گمارد.

وقایع نظامی

آغاز جنگ میان سلجوقیان و رومیان

* ابراهیم اینال، برادر طغرل بیگ قبایل غزّ (ترکمن) را که از ماوراءالنهر آمده اند و در جزیره (شمال عراق) زندگی می کنند، برای جنگ با رومیان بسیج می کند و آنان در نواحی ملاذگرد، ارزن و قالقیلا با هم روبه رو می شوند. غزها بر رومیان چیره می گردند و بسیاری از آنان؛ از جمله فرماندهان و سران آن هارااسیر می کنند.

درگذشتگان

* ابوکالیجار دیلمی.* بیرونی.

* مودود غزنوی.

ابوکالیجار دیلمی

او مرزبان ابوکالیجار عماد الدین بن جلال الدوله ابوطاهر بن بهاءالدولة بن عضدالدوله دیلمی، پدرش پادشاه عراق بود و او را به نمایندگی خود در بصره گماشت، اما چون پدر در سال 435ق درگذشت، به «بغداد» آمد و به جای پدر نشست. هنگام ورود، شهر را برای او آراستند و خلیفه القائم بامرالله او را محیی الدین نامید. ابوکالیجار از جنبش هبة الله شیرازی، داعی فاطمی در عراق پشتیبانی کرد، اما خلیفه او را تهدید کرد که از طغرل بیگ سلجوقی که پس از خراسان بر اصفهان نیز چیره شده بود، کمک خواهد گرفت، از این رو از هبة الله دست برداشت و به طغرل بیگ نزدیک شد. میان دو خانواده سلجوقی و دیلمی رابطه خویشاوندی بود. طغرل بیگ با دختر ابوکالیجار ازدواج کرده و امیر ابونصر، با دختر داوود، برادر طغرل بیگ. به همین سبب، چیرگی سلجوقیان بر «بغداد»، تا مدتی به تأخیر افتاد و در سال 440ق ابوکالیجار به جنگ کارگزارش در کرمان (که بر او شوریده بود) رفت، اما هنگام رسیدن به شهر «جناب» درگذشت. ابوکالیجار بنا به گفته ابن تغری بردی، دلاور، بی باک و پیوسته سرگرم شکار و شراب بود. پسرش ابونصر خسرو فیروز به جای او نشست و خلیفه او را الملک الرحیم (پادشاه مهربان) لقب داد.(2)

بیرونی

ابوریحان، محمد بن احمد بیرونی در سال 362ق در «بیرون»(3) از شهرهای خوارزم، به دنیا آمد و به آن جا منسوب شد. در خوارزم نزد ابونصر منصور بن عراق درس آموخت. چند سال در گرگان گذراند و در آن جا با ابوسهل عیسی بن یحیی جرجانی طبیب دیدار کرد و نزد او علم طب آموخت. سپس به دربار امیر شمس المعالی، قابوس بن وشمگیر، فرمانروای گرگان و طبرستان پیوست. دربار او محل تجمع دانشمندان بود و ابن سینا نیز در آن جا به سرمی برد. بیرونی چند نامه با او ردّ و بدل کرد که در کتابی با عنوان اجوبة عن مسائل ابی الریحان منتشر شده است. هنگامی که محمود غزنوی گرگان را تسخیر کرد، بیرونی نیز میان اسیران بود و سلطان محمود او را به «غزنه» برد و منجّم دربار خود ساخت. بیرونی در جنگ های سلطان در شمال هند او را همراهی کرد. او در آن جا زبان سانسکریت را آموخت، ادیان هند را بررسی کرد و فلسفه هندی را نیز با زبان مردم همان جا فرا گرفت. بیرونی، زبان یونانی می دانست و آشنایی مختصری با زبان های بربری و سریانی داشت. بیرونی در سال 400ق به خوارزم بازگشت. مدتی طولانی در دربار ابوالعباس مأمون، حاکم خوارزمشاه به سر برد و در مجمع العلوم ـ که مأمون ساخته بود ـ تدریس کرد. شیخ الرئیس ابوعلی سینا و