داشته شود. بیرونی یکی از اندیشمندان بزرگ همه تاریخ است.»

بیرونی در خانواده ای فقیر، و به یتیمی زیست و خداوند به او خردی روشن و هوشی سرشار داد و او چراغ راه دانش و سرچشمه معرفت، بسیار بزرگ منش و بلند همت بود و تنها به خاطر دانش، به دانش خدمت می کرد. از گرفتن پاداش های کلان سلطان، مقابل کتابی که برای او نوشته بود، خودداری کرد. در 78 سالگی و با تهیدستی از دنیا رفت، ولی نام او دنیا را فراگرفت و کتاب های علمی او علما را به خود سرگرم ساخت.(4)

مودود غزنوی

ابوالفتح، مودود بن مسعود بن محمود بن سبکتکین غزنوی، از پادشاهان خاندان سبکتکین در غزنه بود که در آن جا به دنیا آمد و همان جا نیز درگذشت. در زمان پدرش فرماندهی سپاهی را به دست گرفت و به بلخ رفت تا با سلجوقیان بجنگد، امّا در نبودِ او، پدرش در سال 432ق کشته شد و او مجبور شد به «غزنه» باز گردد و کشندگان پدرش را بکشد. او پس از این، با روشی بسیار نیکو حکومت کرد. او در سال 440ق درگذشت و در آن هنگام 29 سال بیشتر نداشت. پسرش مسعود دوم که کودکی بیش نبود، به جای او نشست. او نیز بیش از چند هفته سلطنت نکرد... و درگذشت و عمویش ابوالحسن علی بن مسعود بر جایش نشست و خود را بهاءالدوله نامید.(5)

پی نوشت ها:

[1] پنج شنبه اول محرم سال 440 = شانزدهم ژوئـن سال 1048؛ یک شنبه 23 رجب سال 440 = اول ژانویه سال 1049.

[2] تاریخ ابن اثیر، ج 9، ص 516، 519 و 547.

[3] درباره معنای کلمه «بیرون» اختلاف شده: در برخی منابع، این کلمه، یعنی بیرون از شهر و در برخی دیگر به شهری در هند یا سند تفسیر شده است. به نظر می رسد بیرونی در «خیوه» در حومه همدان به دنیا آمد و نسبت او به «بیرونی» به آن معناست که خارج از شهر خوارزم یا اطراف آن بوده است.

[4] طبقات الاطباء، ص 459؛ معجم الادباء، ج 6، ص 308؛ اعلام الجغرافیین العرب، ص 340؛ تاریخ مختصر الدول، ص 324؛ تاریخ الادب الجغرافی، بخش اول، ص 245؛ حتّی، تاریخ العرب، ج 2، ص 46؛ دائرة المعارف الاسلامیة، ماده: «البیرونی»، تاریخ الادب فی ایران، ص 116؛ لینو علم الفلک، ص 38، 90؛ سِیَر ملهمه، ص 23؛ تراث العرب العلمی، ج ص 159؛ الجغرافیة العربیه فی القرن التاسع و العاشر الهجریین، ص 5؛ شاخت و بوزوروث، تراث الاسلام، ص 177؛ الموسوعة الفلسفة المختصره، ص 106؛ چهار مقاله، ص 146؛ الأعلام ، ج 6، ص 206؛ مجلة العربی، کویت، شماره 162 سال 1972، ص 97؛ شمس العرب تسطح علی الغرب، ص 154؛ العلوم عند العرب، ص 173؛ تاریخ مختصر الدول، ص 324؛ تاریخ الفکر العربی، ص 433.

[5] تاریخ ابن اثیر، حوادث سال های 432 و 441؛ العبر، ج 3، ص 200؛ همان، ج 5، ص 50؛ الأعلام ، ج 8، ص 266، تاریخ الاسلام السیاسی، ج 3، ص 180.

رویدادهای اسلام از 441 ـ 450 ق

سال 441ق = 1049-1050 م.(1)

رویدادها

غزنه

* عبدالرشید بن محمود غزنوی بر برادرزاده اش بهاء الدوله علی بن مسعود چیره می شود و قدرت را به دست می گیرد و به غزنه وارد شده، خود را عزالدوله می خواند.

موصل:

* برکة بن مقلد بن مسیب عقیلی، فرمانروایی موصل را از برادرش ابوالمنیع قرواش گرفته، او را زندانی می سازد.

برپایی دولت بنی افطس در بطلیوس

* دولت بنی افطس در بطلیوس به رهبری ابومحمد عبدالله بن مسلمه تجیبی، معروف به ابن افطس به پا می شود.

گرگان:

* کیکاوس بن اسکندر بن قابوس به جای پدرش در گرگان و طبرستان فرمانروایی می کند و تا سال 471ق بر سر قدرت می ماند.

گفتوگوی طغرل بیگ سلجوقی با امپراتور بیزانس

* کنستانتین نهم از طغرل بیگ می خواهد فرماندهان رومی را که سال گذشته به اسارت ابراهیم اینال در آمده اند، در قبال اموال فراوانی آزاد کند و هدایایی بسیار نیز برای او می فرستد. طغرل بیگ، آزادی اسیران را می پذیرد، ولی شرط می کند امپراتور مسجدی را که مسلمة بن عبدالملک اموی در قسطنطنیه ساخته، بازسازی کند و در آن جا به نام او خطبه بخوانند.

آشوب های مذهبی در بغداد

* ادامه جنگ میان سنیان و شیعیان.

درگذشتگان

* ابن ابی الخیر.

* افلیلی.

ابن ابی الخیر

سعید بن ابی الخیر از روستای «مهند» در اطراف خاوران و نخستین کسی بود که اشعار صوفیانه سرود و در سرودن رباعیات بلندآوازه شد و آن را برای گسترش افکار دینی صوفیانه و فلسفی به کار برد؛ به گونه ای که همه تجلیات زیبای تصوف را در آن ها گرد آورده بود. کتاب تاریخی، شامل شرح حال اولیا و شاعران و رسالة الحور و اسرار التوحید از نوشته های او است.(2)