به اندازه ای لاغر شد که از لاغری، کلیه هایش نمایان شد و هر تهی دستی از بهای آن می پرسید.»

و از دیگر اشعار اوست:

«آن گاه که مجلس ها بالاترین جای خود را به کسانی دیگر ـ جز علمایی که می شناختم ـ دادند.

و دیدم که این مجالس پر است، امّا نه از کسانی که صدر و ذیل نشین آن بودند.

بیتی از شعر سرودم که همه جا به گردش در آمد؛ در حالی که چشم از اشک لبریز شد.

خیمه ها مانند خیمه های آن هاست، ولی می بینم زنان آبادی، زنان پیشین آن نیستند.»

زمانی روزگار بر او تنگ شد، نسخه ای از کتاب الجمهره ابن درید را به پنج دینار فروخت. در آن کتاب، نامه ای به خط او پیدا شد که در آن شعر ذیل آمده بود:

«بیست سال با آن انس گرفتم و آن را فروختم و پس از آن، حسرت و افسوس من بسیار شد.

گمان نداشتم که آن را بفروشم؛ گرچه قرض هایم مرا در زندان تا ابد نگه دارند.

ولی برای ناتوانی و تهی دستی و کودکان خُردسالی که بیش از هر چیز نیازمندی مرا آشکار می کند.

با اشکی فراوان و بی اختیار و گفتاری سوزان و غمگنانه گفتم:

ای مادر مالک! گاهی لوازمی ارزشمند که صاحب آن ها بسیار به آن ها بخل میورزد، از خانه بیرون می روند.»

بیت اخیر تضمین بیتی است که یک اعرابی هنگام فروش شتری به پنجاه دینار به حمزه بن عبدالله بن زبیر و در حال نگاه کردن به شتر سرود.(5)

پی نوشت ها:

[1] پنج شنبه اول محرم سال 448 = 21 مارس سال 1056؛ چهارشنبه 21 شوال سال 448 = اول ژوئـن سال 1057.

[2] طبقات الاطباء، ص 318؛ الامتاع و المؤانسه، ج 1، ص 33؛ اخبار الحکماء، ص 163؛ تاریخ حکماء الاسلام، ص 75؛ الفهرست، ص369؛ التراث الیونانی فی الحضارة الاسلامیه، ص 8؛ تاریخ مختصر الدول، ص 315؛ الأعلام ، ج 5، ص 284.

[3] وفیات الاعیان، ج 6، ص 101؛ تاریخ بغداد، ج 14، ص 76؛ المنتظم، ج 8، ص 176؛ معجم الادباء، ج 7، ص 255؛ البدایة و النهایه، ج 12، ص 70؛ النجوم الزاهره، ج 5، ص 60؛ تاریخ مختصر الدول، ص 290؛ الأعلام ، ج 9، ص 94؛ میخائیل عوّاد، مقدمه کتاب رسوم دارالخلافه.

[4] موسوعة لاروس.

[5] معجم الادباء، ج 5، ص 82؛ البدایة و النهایه، ج 12، ص 69؛ فرّوخ، تاریخ الادب العربی، ج 2، ص 122؛ تاریخ ابن اثیر، ج 9، ص 632.

سال 449 ق = 1057-1058 م

رویدادها

بساسیری، ابراهیم ینال را فریب می دهد.

* بساسیری، ابراهیم ینال را به شورش برضد برادرش طغرل بیگ و رفتن به همدان و اعلام حکومت مستقل در آن جا تشویق می کند.

* ابراهیم ینال موصل را رها کرده، به همدان می رود و بساسیری دوباره به این شهر بازگشته، بر آن چیره شود.

* طغرل بیگ از این داستان آگاه می شود و به سوی برادرش می رود و بر او پیروز می شود و او را می کشد.

رفتن بساسیری به بغداد

* بساسیری از فرصت نبودن طغرل بیگ در بغداد و رفتن او به جنگ برادر، استفاده کرده، با پرچم های مستنصری و با زور به این شهر وارد می شود و خلیفه را وامی دارد که از حقوق خود بگذرد و آن ها را به مستنصر فاطمی واگذارد و به نام مستنصر خطبه بخواند. سپس عبا و یادگارهای پیامبر(صلی الله علیه وآله) در دارالخلافه را برای او می فرستد و از علما به زور برای او بیعت می گیرد.

* بساسیری دست عیّاران را در دزدی و غارت باز می گذارد.

حلب:

* ثمال بن صالح بن مرداس، پس از شدت گرفتن حملات صلیبی بر او، از مستنصر فاطمی درخواست صلح و با او سازش می کند؛ به این صورت که از حلب بگذرد و به جای آن بیروت، عکا و جبیل را بگیرد و او می پذیرد و از حلب بیرون می رود. مستنصر، حسن بن ملهم، ملقب به مکین الدوله را بر آن می گمارد.

قرطبه:

* چیرگی مرابطون بر این سرزمین.

بلایای طبیعی

* وبای ماوراءالنهر هزاران تن را به کام مرگ فرستاد.

وقایع نظامی

جنگ میان امیران ولایات اندلس

* بادیس بن حبوس، امیر غرناطه، بر مالقه چیره می شود و پس از براندازی دولت بنی حمود، آن را به سرزمین خود ضمیمه می سازد.

چیرگی مرابطون بر سرزمین های مصامده

* عبدالله بن یاسین جزولی و ابوبکر لمتونی، رهبران مرابطون روبه سوی سرزمین قبیله مصموده می نهند و اغمات را پس از جنگی که در آن امیر این شهر، لقوط بن یوسف بن علی مغراوی کشته می شود به چنگ می آورند. مردم این کشور به بت پرستی و فساد بازگشته بودند. عبدالله بن یاسین، دین و عقیده آنان را سامان می دهد.