السیر، العقل و العقلاء، جامع بین العلم و فضله، الکافی فی الفقه، الانتقاء فی فضائل الثلاثة الفقهاء، (که درآن زندگی مالک و ابوحنیفه و شافعی را بیان کرده است) و... از آن جمله است. او در 85 سالگی در شاطبه درگذشت.(5)

خطیب بغدادی

ابوبکر، احمد بن علی بن ثابت بن احمد بن مهدی بن ثابت بغدادی، معروف به ابن الخطیب یکی از بزرگ ترین حافظان و مورخان بود. او در بغداد پرورش یافت و به مکه، بصره و دینور رفت و در جلسات درس علمای آن جا حاضر شد و از مشاهیر آن سامان حدیث شنید و حتی پس از اشتهار، از محضر عالمان بهره می جست. رئیس الرؤسا علی بن محمد بن مسلمه، وزیر خلیفه القائم بامرالله در بغداد او را به خود نزدیک کرد و منزلت و قدر او را می شناخت.

در سال 450ق که فتنه بساسیری در بغداد پدید آمد، وی به دمشق رفت و چند سال در آن جا ماند و در تدریس ممحّض شد و شهرهای حلب، صور و طرابلس را درنوردید و در سال 462ق به بغداد بازگشت و یک سال بعد در 71 سالگی درگذشت. هنگامی که بیمار شد، کتاب هایش را وقف و همه دارایی اش را در راه خیر و میان اهل علم و حدیث انفاق کرد. ابن تعزی بردی می نویسد: «خطیب بغدادی، مطالب کتاب تاریخ خود را از مصنفات عبدالله بن علی صوری (درگذشته 450ق) گرفته و کتاب او تاریخ بغداد از برخی از علمای بزرگ و زاهد بدگویی می کند و سخنانی کفرآمیز دارد.»

تاریخ بغداد، شرف اصحاب الحدیث، الجامع لأخلاق الراوی و السامع، الکفایة فی معرفة علم الراویة،الفقیه و المتفقه، الرحلة فی طلب العلم، تقیید العلم، القول فی علم النجوم، البخلاء و کتاب های دیگر از آثار اوست.(6)

رشید بن زبیر

ابوالحسن، احمد بن رشید بن زبیر، دبیری است که به خدمت صمصمام الدوله ابوکالیجار دیلمی در آمد. پس از مرگ صمصمام الدوله در سال 439ق به مصر رفت و به فاطمیان خدمت کرد و در تشکیلات استقبال از سفیران مشغول شد. او کتاب الذخائر و التحف، خود را درباره هدایای پادشاهان و امیران بزرگ، میهمانی های بزرگ، مراسم ختنه سوران، روزهای مشهور، جنگ ها، اجتماعات، غنائم و فتوحات و هزینه های مهم نگاشت.(7)

کریمه مروزی

ام الکرام، کریمه دختر احمد بن محمد بن حاتم مروزی، راوی صحیح بخاری است و سلسله سند آن به او می رسد. او نوشته آن را تصحیح و نسخه های آن را مقابله می کرد و دانا و خردمند بود. مردم بسیاری از او روایت شنیدند و امامان بزرگی مانند: خطیب بغدادی، سمعانی و... این کتاب را بر او خواندند. او مجاور مکه بود و در همان جا درگذشت.(8)

پی نوشت ها:

[1] شنبه اول محرم سال 463 = نهم اکتبر سال 1070؛ شنبه 26 ربیع الاول سال 463 = اول ژانویه سال 1071.

[2] وفیات الاعیان، ج 2، ص 85؛ إنباه الرواة، ج1، ص 298؛ معجم الادباء، ج 3، ص 70؛ الوافی بالوفیات، ج 3، ص 98؛ دائرة المعارف الاسلامیه، ماده: «ابن رشیق قیروانی»؛ المطرب، ص 59؛ مجلة العربی، سال 1964، شماره 63، ص 58؛ الأعلام ، ج 2، ص 204؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج 4، ص 551.

[3] ر.ک: به شرح حال ولید بن جهور، درگذشته سال 462ق.

[4] وفیات الاعیان، ج 1، ص 139؛ النجوم الزاهره، ج 5، ص 88؛ شذرات الذهب، ج 3، ص 312؛ الذخیره، ج 1، ص 289؛ اعتاب الکتاب، ص206؛ الأعلام ، ج 1، ص 151؛ نفح الطیب، ج 1، ص 627، 264، 668 و 670؛ همان، ج 3، ص 271، 287 و 565؛ همان، ج 4، ص 99، 100، 205، 212، 264 و 271؛ بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج 1، ص 324؛ تاریخ الفکر الاندلسی، ص 80 و پس از آن؛ دائرة المعارف الاسلامیه، ماده: «ابن زیدون».

[5] وفیات الاعیان، ج 2، ص 348؛ بغیة الملتمس ، ص 474؛ جذوة المقتبس، ص 367؛ العبر، ج 3، ص 257؛ دائرة المعارف الاسلامیه، ماده «ابن عبدالبر». الأعلام ، ج9، ص 316؛ بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج 1، ص 453؛ الادب الجغرافی، ج 1، ص 272؛ کشف الظنون، ج 1، ص 182؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج 4، ص 584.

[6] تاریخ ابن اثیر، ج 10، ص 68؛ معجم الادباء، ج 1، ص 246؛ النجوم الزاهره، ج 3، ص 265؛ همان، ج 5، ص 87؛ وفیات الاعیان، ج 9، ص93؛ طبقات الشافعیه، ج 3، ص 12، 16؛ شذرات الذهب، ج 3، ص 311؛ البدایة و النهایه، ج 12، ص 101؛ الأعلام ، ج1، ص 116؛ سیر اعلام النبلاء، ج 11، ص 208؛ یوسف العش، مقدمه کتاب الخطیب البغدادی.

[7] مقدمه صلاح الدین المنجد بر کتاب الذخائر و التحف و (سلسلة التراث)، چاپ کویت، 1959م.

[8] تاریخ ابن اثیر، ج 10، ص 11؛ العبر، ج 3، ص 254؛ البدایة و النهایه، ج 12، ص 105؛ المنتظم، ج 8، ص 270؛ العبر، ج 3، ص256.

سال 464 ق = 1071-1072 م(1)

رویدادها

بغداد:

* آلب ارسلان، سردار ایتکین جانشین را از جانشینی خود در بغداد برکنار می کند و سردار سعدالدوله گوهرآیین را به جای او می گمارد.

ازدواج سیاسی

* آلب ارسلان، دختر خود سفری خاتون را به همسری ابوالقاسم، عدّة الله عبدالله پسر خلیفه القائم بامرالله در می آورد.

* آلب ارسلان، خواهر خود را به امیر موصل، مسلم عقیلی تزویج می کند.