کتاب الأدباء و اشارة البلغاء کتاب هایی در فقه؛ مانند التحریر، البلغة و الشافی، از جمله آثار اوست.(3)

سرخسی

ابوبکر، محمد بن احمد بن سهل، ملقب به شمس الائمّه از مردم سرخس خراسان و به آن جا منسوب است. نزد امام حنفی عبدالعزیز حلوانی (در گذشته 448ق) دانش آموخت و در فقه، اصول، علم کلام و مناظره سرآمد شد. بسیاری از دانش پژوهان؛ هم چون ابوبکر حصیری (در گذشته 500ق) در محضر او فارغ التحصیل شدند. سپس به اوزغند (فرغانه ماوراءالنهر) رفت و به دربار خاقان آن سامان پیوست. در سال 466ق خاقان بر او خشم کرد، زیرا او فتوا داده بود ازدواج خاقان با کنیزی که آزاد کرده، پیش از پایان عدّه درست نیست، از این رو او را زندانی ساخت و می گویند: او را در چاهی محبوس کرد که تقریباً پانزده سال در آن به سربرد.

فرهیختگان نزد او رفت و آمد می کردند و بالای چاه می ایستادند و او از حفظ، فقه را برای آنان املا می کرد و آنان می نوشتند.

از تصنیفات او کتاب المبسوط در پانزده جلد است که در زندان و بدون مطالعه کتابی، آن را املا کرده است. هر بابی را که به پایان می برد اشاره می کرد که این از املاء او در زندان است و در سال 477ق آن را به پایان رساند و سپس شرح السیر الکبیر امام محمد بن حسن شیبانیرا از حفظ املا کرد که دو جلد بزرگ شد و هنگام آزاد شدن، به اتمام آن نزدیک شده بود، پس به مرغبان، از روستاهای کشّ در سمرقند رفت و شرح کتاب را در آن جا پایان داد. درباره سال مرگ او اختلاف است؛ برخی آن را سال 483ق نوشته اند و گروهی دیگر آن را 486ق می دانند.(4)

ماه ملک

وی دختر سلطان ملک شاه، پسر آلب ارسلان سلجوقی است. مقتدر بامرالله عباسی او را خواستگاری کرد و وزیرش ابونصر بن جهیر را فرستاد تا او را نزد پدرش در اصفهان عقد کند. او پذیرفت و عقد در همان جا خوانده شد و جهیزیه شاه زاده را به 140 شتر و صد استر بردند و در سال 479ق به بغداد رسید و به بارگاه خلیفه فرستاده شد. ماه ملک، جعفر را از او به دنیا آورد. سپس خلیفه از او رویگردان و ماه ملک خواستار بازگشت به کشورش گردید. خلیفه به او اجازه داد و او در سال 482ق از بغداد به خراسان رفت و پسرش شاه زاده جعفر نیز او را همراهی می کرد. او در همان سال بازگشت به خراسان درگذشت.(5)

پی نوشت ها:

[1] جمعه اول محرم سال 482 = شانزدهم مارس سال 1089؛ سه شنبه 26 شوال سال 482= اول ژانویه سال 1090.

[2] الفوائد البهیه، ص 124؛ مفتاح السعادة، ج 2، ص 54؛ کشف الظنون، ج 1، ص 111؛ همان، ج 2، ص 387؛ الأعلام ، ج 5، ص148.

[3] الوافی بالوفیات، ج 7، ص 231؛ الأعلام ، ج 1، ص 207؛ فرّوخ، تاریخ الادب العربی، ج 3، ص 196.

[4] الفوائد البهیّه، ص 158؛ کشف الظنون، ج 2، ص 1014 و 1580؛ الأعلام ، ج 6، ص 208؛ مقدّمه دکتر صلاح الدین منجد برکتاب شرح السیر الکبیر.

[5] نساء الخلفاء، ص 109 و 110؛ المنتظم، ج 9، ص 2، 36، 44 و 47؛ تاریخ ابن اثیر، ص 12، 160 و 170؛ النجوم الزاهره، ج 5، ص 200.

سال 483ق = 1090- 1091 م(1)

رویدادها

بغداد: الزام اهل ذمه به پوشیدن لباس ویژه

* خلیفه عباسی، اهل ذمه را وامی دارد لباس ویژه بپوشند. برخی از آنان می گریزند و برخی مسلمان می شوند.

بغداد: ادامه آشوب ها

ادامه آشوب میان شیعیان و سنیان موصل

* درگذشت فخرالدوله ابونصر بن جهیر و باز گرداندن ابراهیم بن قریش عقیلی به امارت موصل.

آمدن امام غزالی به بغداد

* آمدن امام ابوحامد غزالی به بغداد و به عهده گرفتن تدریس در مدرسه نظامیه به فرمان نظام الملک و دادن لقب زین الدین شرف الأئمه به او. نظام الملک برای تعیین دو فقیه؛ یعنی ابوعبدالله طبری و ابومحمد عبدالوهاب شیرازی برای تدریس در مدرسه نظامیه دو فرمان دیگر صادر می کند.

وزارت

* ملک شاه، ابوالغنائم مرزبان معروف به ابن دارست را وزیر خود می سازد و او را تاج الملک می نامد.

دعوت اسماعیلیان

* حسن بن صباح باطنی بر دژ الموت در اطراف کوه های البرز دست می یابد و دولت اسماعیلیان باطنی معروف به نام دولت حشاشین را پدید می آورد.

وقایع نظامی

استیلای یوسف بن تاشفین بر اندلس

* یوسف بن تاشفین پس از فراهم ساختن امکانات برای گرفتن اندلس، به آن جا باز می گردد و بر غرناطه دست می یابد و امیر آن عبدالله بلکین بن حبوس صنهاجی را دستگیر می کند و به أغماتِ افریقیه می فرستد و او در آن جا می میرد. سپس سپاهی به مالقه