سطری از سرشک برگونه های من نگاشته می شود.

اگر در پی مجد و بزرگواری نبودم، چونان ژاله ای که بر گلبرگ نشیند، کنارت می شتافتم.

آن گاه از لبان مخفیِ زیرنقابت خوشه بوسه می چیدم و موضع گردنبندت را در آغوش می کشیدم.

ای محبوبی که از من دوری و در عین حال در کنار منی گرچه از چشمانم دور شده ای، اما پیوسته در دل و جانم حضورداری.

پس بیا و بر پیمانی که میانمان بود پایبند بمان! زیرا من هم چنان به پیمان گذشته خویش وفادارم.»

او درباره همسرش اعتماد رمیکیه می سراید:

«با این که آن رقیب شتافت تا مرا ملامت کند و از روی سفاهت، من دچار دلهره و آشفتگی هستم.

هان ای رقیب! دست از سرزنش بردار! زیرا من عاشقم و هیچ ملامتگری او را از عشق به محبوبش باز نمی دارد.

آری! عشق آن بانو (اعتماد) چنان در تار و پودم تنیده که نه قلب به ستوه می آید و نه این عشق هیچ گاه از آن رخت برمی بندد.

ای آهویی که دل محمد(شاعر) را از کفش رُبودی! آیا از این شیر ژیان هراس به دل راه ندادی؟

هر که در هواداری و شیفتگی من به تو تردید کند، او را با چندین دلیل از تردید خارج می کنم.

این دلایل رخ زرد و اشک ریزان و تن فرسوده من است.»

زمانی که در قلعه اغمات اسیر بود و برگذشته تأسف می خورد به ابن حمدیس چنین نوشت:

«انسانی غریب و در بند هستم که تخت و منبر از دست رفته اش بر وی می گریند.

شمشیر و نیزه های ایام سروری اش بر او مویه می کنند و میان خود، برفراق او اشک فراوان از دیده می بارند.

همگان؛ آشنا و بیگانه و طالبان جودو کرم بروی می گریند.

آن گاه که بگویند چشمه جود او در اغمات به خشکی گرایید، بدانید دیگر چنین جودی ظهور نخواهد کرد.

آن ایام انس دولت با وی سپری شد و امروز از آن رویگردان است.

این نگون بختی که از جانب روزگار فاسد نصیب او شده است؛ کدامین روزگار به کام صالحان و نیکان گوارا بوده است؟

این روزگار «بنی ماءالسماء»(14) را خوار کرد؛ آری! ذلّت این دودمان بسیار است.

اینک آب آن آسمان (ماء السماء) گریه ای است بر ایشان؛ گریه ای که چونان دریایی بر جگرهای آن ها سرازیر می شود.

ای کاش می دانستم آیا شبی را سپری می کنم که کنار بوستان و برکه ای پرآب بوده باشم؟!

در آن جا که زیتون می روید، کنیزکان سرودخوانی و پرندگان نغمه سرایی می کنند.

بر گل ها و شکوفه های آن که چونان قلّه مرتفع سر به فلک کشیده اند، باران می بارد و در آن جا پروین به ما اشاره می کند و ما به آن.

آن چهره درخشان با ستاره سعود که با غیرتند به ما می نگرند، و هر عاشق شیفته با غیرت است.

دست یابی به آن را سخت یا آسان می بینی، و خدا هرچه بخواهد آسان است.

خداوند مرگ ما را در حمص مقدّر کرده است و در آن جا سر از گورهایمان برمی داریم.»

پس از مرگ معتمد، ابن عبدالصمد شاعر، با قصیده ای شیوا او را مرثیه گفته است. به شرح حال او در بخش در گذشتگان سال 492ق مراجعه شود.(15)

پی نوشت ها:

[1] پنج شنبه اول محرم سال 488 = یازدهم ژوئن سال 1095؛ یک شنبه 29 ذی الحجه سال 488= سی ام دسامبر سال 1095.

[2] الأعلام ، ج 9، ص 260؛ کشف الظنون، ص 229، 1013، 1608 و 1647.

[3] نفح الطیب، ج 6، ص 21؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج 4، ص 721.

[4] النجوم الزاهره، ج 5، ص 155؛ وفیات الاعیان، ج 1، ص 295؛ البدایة و النهایه، ج 12، ص 149؛ تاریخ ابن اثیر، ج 10، ص 111 و 244؛ العبر، ج 3، ص 322؛ دائرة المعارف الاسلامیه، ماده: «تتش سلجوقی».

[5] وفیات الاعیان، ج 3، ص 331؛ بغیة الملتمس ، ص 412؛ الذخیره، ج 4، ص 245 و 664؛ معجم الادباء، ج 14، ص 39؛ شذرات الذهب، ج3، ص 385 و 388؛ دائرة المعارف الاسلامیه، ماده: «الحصری»؛ بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج 1، ص 408؛ الأعلام ، ج 5، ص 114 و 115؛ فرّوخ، تاریخ الادب العربی، ج 4، ص 707، 713.

[6] وفیات الاعیان، ج 4، ص 283؛ المنتظم، ج 9، ص 96؛ النجوم الزاهره، ج 5، ص 156؛ الأعلام ، ج 7، ص 218؛ شذرات الذهب، ج3، ص 392؛ بغیة الملتمس ، ص 570؛ فرّوخ، تاریخ الادب العربی، ج 1، ص 417.

[7] الاحاطة فی اخبار غرناطه، ج 2، ص 74؛ نفح الطیب، ج 1، ص 415؛ دیوان المعتمد بن عبّاد؛ تاریخ الفکر الاندلسی، ص 95؛ فرّوخ، تاریخ الادب العربی، ج 4، ص 714.

[8] الوافی بالوفیات، ج 3، ص 3؛ البدایة و النهایه، ج 12، ص 150؛ وفیات الاعیان، ج 5، ص 134؛ تاریخ ابن اثیر، ج 10، ص 109؛ فرّوخ، تاریخ الادب العربی، ج 3، ص 305.

[9] یوسف (12)، آیه 26.

[10] البدایة و النهایه، ج 12، ص 151؛ المنتظم، ج 9، ص 46؛ العبر، ج 3، ص 310.

[11] منابع درباره تعیین این روز اختلاف دارند؛ ابن خلکان جمعه پانزدهم رجب 479ق، تاریخ ابن اثیر دهه اول رمضان سال 479ق، و مراکشی در معجب