رویدادهای اسلام از 491 ـ 500 ق

سال 491 ق = 1097-1098 م(1)

رویدادها

خلیفه عباسی و خطرصلیبی ها

* المستظهربالله، خلیفه عباسی پیکی برای برکیاروق، سلطان سلجوقی می فرستد و برای دفع خطر صلیبیان از او کمک می خواهد، اما او به دلیل درگیری با برادران و عموهایش نمی تواند به خلیفه کمک کند.

اخراج بنی ارتق از قدس

* افضل بن بدر جمالی به قدس می رود و بر آن جا مستولی می شود و سقمان و ایلغازی، پسران ارتق را از آن جا بیرون می کند و افتخارالدوله را بر آن جا می گمارد.

* برپایی دولت بنی ارتق در دیاربکر و ماردین.

وقایع نظامی

اشغال شام به دست صلیبیان

* صلیبی ها به فرماندهی بوهمند نورماندی شهر انطاکیه را شش ماه محاصره می کنند. یاغی سیان، امیر این شهر از رضوان بن تتش امیر حلب و کربوقا، امیرموصل و دقاق بن تتش، امیر دمشق و سقمان بن ارتق، امیر بیت المقدس کمک می خواهد و آنان می پذیرند و به کمک او می شتابند.

درگذشتگان

* ابن منقذ.* زائده اندلسی.

ابن منقذ (نصر)

ابوالمرهف، نصر بن علی بن مقلد بن نصر بن منقذ کنانی ملقب به عزالدوله، امیری که خود و پیشینیان او دژ شیرز، نزدیک شهر حماة در سوریه را در دست داشتند. پس از پدرش در سال 479ق آن را در دست گرفت و هم چنان برآن حاکم بود تا درگذشت. وی شجاع، بخشنده، شاعر و ادیب بود.(2)

زائده اندلسی

او همسر فرمانروای قرطبه، سراج الدوله فتح بن معتمد بن عباد، ملقب به مأمون بود. پدرش معتمد پس از چیرگی برقرطبه در سال 462ق (1069م)، او را برآن شهر فرمانروا ساخت. در سال 467ق یحیی مأمون فرزند ذوالنون، امیرطلیطله بر قرطبه دست یافت و سراج الدوله، فتح بن عباد را کشت. همسرش گریخت و به دژ «المدوّر» پناه برد. هنگامی که کار مرابطین در اندلس بالا گرفت و شهرها و ولایات را می گرفتند، زائده ـ شاید ـ با موافقت معتمد، پدر شوهرش به آلفونسو، پادشاه قشتاله پناه برد. از آن جاکه وی بسیار زیبا و آلفونسو نیز بسیار به زنان علاقه مند بود، مورد توجه او قرار گرفت و آلفونسو از فرصت پناهندگی او استفاده کرد و او را معشوقه خویش ساخت و سپس با او ازدواج کرد. او مسیحی شد و نام ایزابلا یا ماریا را برای خود برگزید و پسران او که با وی همراه بودند و خدمتگزاران او مسیحی شدند. سانچو که تنها پسر آلفونسو بود از زائده به وجود آمد. سانچو در جنگی در سال 501ق(1108م) کنار قلعه «اقلیش» میان مرابطین و سپاه قشتاله کشته شد. زائده هنگام زاییدن سانچو در سال 1097 یا 1098م درگذشت و در دیر «ساهاجون» دفن شد.

منابع اسلامی نام زائده را نمی برند و به طور مستقیم درباره زندگی او چیزی نمی گویند، ولی مدارکی هست که وجود خارجی او را تأیید می کند؛ از جمله آن ها مطلبی است که ابن عذاری در البیان المغرب و ضمن حوادث سال 501ق آورده است. مطلب دیگری در فتاوای ونشریشی (چاپ فاس، سال 1314ق) آمده است. هر دوی آن ها ثابت می کنند زنی که مسیحی شد و آلفونسوی ششم، پادشاه قشتاله با او ازدواج کرد، همسر فتح بن عباد بود، ولی منابع تاریخی مسیحیان او را زائده می نامند و می گویند: او دختر معتمد بن عباد بود و معتمد خود، او را به آلفونسو داده تا با او ازدواج کند و دست از کشور طلیطله بردارد و آن را مهر «بائن» برابر دخترش قرار دهد، به شرط آن که او را یاری کند. البته عقل این را نمی پذیرد که امیری بزرگ مانند معتمد، هرچند بی پروا و بی باک و در کار دین سهل انگار باشد، آن را انجام دهد و پیامدهای سیاسی آن را که دست کم شورش مردم بر او بود، نادیده انگارد.(3)

پی نوشت ها:

[1] چهارشنبه اول محرم سال 491 = نهم دسامبر سال 1097؛ جمعه 24 محرم سال 491 = اول ژوئن سال 1098.

[2] النجوم الزاهره، ج 5، ص 163؛ الأعلام ، ج 8، ص 347.

[3] دول طوائف الملوک، ص 333 و 336 و منابع مذکور در ص 336؛ تاریخ الاندلس فی عهد المرابطین و الموحدین، ص 23 و 122.

سال 492 ق = 1098-1099 م(1)

رویدادها

بغداد:

* برکیاروق به بغداد باز می گردد و به نام او خطبه خوانده می شود و خطبه خواندن به نام برادرش محمد که شورش کرده بود، متوقف می شود.