responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : رویدادهای تاریخ اسلام نویسنده : ---    جلد : 2  صفحه : 64

الباجی (ت 474ق) بودند.

فقها در مسائل مستحدثه(جدید) بر اساس روش اسلامی احکام شرعی را استنباط می کردند. البته بودند کسانی که در اجتهاد، راه افراط را پیش گرفتند. برخی از آنان نیز در مسیر خلاف شرع اجتهاد می کردند، لذا برای فرار از حکم واقعی و بنیادینِ شرع، حیله هایی را ابداع می کردند؛ به طور مثال: به معاملات ربوی رنگ بیع شرعی دادند و یا راه هایی را مطرح می کردند تاه شفیع (شریک) نتواند در معاملات املاک (اموال غیرمنقول، خانه، زمین) از حق شفعه استفاده کند و یا برای فرار از پرداخت زکات مال، راه هایی را مطرح می کردند(132)؛ از این رو فقهای بزرگ، اجتهاد را در مواردی که با اصلی از اصول شرع مخالف باشد به کار نبردند و اجتهاد را تنها در مسائلی به کار گرفتند که مغایر با اصول مسلّم اسلام نباشد. بدین ترتیب، فقه در قرن پنجم هجری مقابل خواسته های عصر خویش از حرکت باز ایستاد. از این زمان، شرح های پرحجمی برای متون مشکل فقهی نوشته شد که فقها در شرح پیچیدگی های آن با یکدیگر رقابت می کردند.

2. علوم عقلی

منظور از علوم عقلی علومی است که از پیشینیان (اعم از هندیان، ایرانیان و یونانیان) برجای مانده است. این علوم عبارتند از: فلسفه؛ طب؛ ریاضیات؛ هندسه؛ و نجوم، که به علوم عقلی یا حکمت معروفند و به دارندگان آن «حکیم» می گویند تا وجه تمایزی باشد با علوم قرآنی، حدیث و فقه که معروف به علوم نقلی اند و حاملان آنها را «علما» می گویند. سرزمین های ایران، شام و مصر جایگاه اصلی علوم عقلی بود. هنگامی که مسلمانان، این سرزمین ها را فتح کردند، علوم رایجِ در این مناطق را به زبان خودشان ترجمه کردند و در تمام میدان های علمی از دیگران پیشی گرفتند.

أ. فلسفه: فلسفه کلمه ای یونانی و به معنای دوست داشتن دانش است.(133) دانشمندان یونان معتقد بودند حکمت (دانش) از آسمان فرود آمده، عقل را به سوی کسب معرفت سوق می دهد. بنابراین اعتقاد (معرفت) از ماوراءالطبیعه دریافت می شود و جهت تفسیر آن، قواعدی استوار بر استنتاج های عقلی ایجاد کردند که به «منطق» مشهور است. همه علوم یونانیان با معرفت پیوند خورده (و معرفت، نقطه تلاقی همه علوم آنها است) و شیوه های اخلاقی آنها وابسته به شناخت(معرفت) است. فلسفه یونان در قرن چهارم پیش از میلاد با جنگ اسکندر مقدونی در مشرق زمین گسترش یافت، آن گاه یهودیت و مسیحیت از این فلسفه اثرپذیرفتند و بدین ترتیب، مکتب هایی فلسفی پدید آمد که مهم ترین آنها مکتب «نوافلاطونی» بود و به «مکتب اسکندریه» شهرت یافت.

اسلام با ظهور خود، عرب را به شناخت خداوند از راه اندیشه در ظاهر پدیده های هستی و چگونگی خلقت انسان سوق داد؛ بدون تجاوز از این حد و بدون توجه به مسائل غیبی، زیرا علم غیب، مخصوص خداوند است. قرآن منبع اصلی اندیشه اسلامی و به تنهایی غذای عقل و فهم است. مسلمانان احکام دین و دنیا و نیز روش های اخلاقی خویش را که بر ایمان به خدا استوار است، از قرآن می گیرند؛ بی آن که در مسائل غیبی فروروند تا بدین سبب به اموری فوق طاقت عقل محدود بشر مشغول شوند. در زمان پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) مسئله «قَدَر» مطرح شد. این از حساس ترین مسائل غیبی بود که فکر آدمی را به خود مشغول می کرد و از آن مهم ترین مسائل فلسفی متفرّع شده و هم چنان انسان را تا امروز به خود مشغول کرده است. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) از آن بیمناک بود که مبادا مسلمانان فکر خود را به مسائلی مشغول کنند که در شریعت پیروی از آنها نهی شده است و گاهی نیز آنان را گمراه می کند. در حدیثی که ابوهریره روایت کرده می گوید: ما در حال بحث پیرامون مسئله «قَدَر» بودیم که پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) وارد شد و به شدت ناراحت شد؛ به گونه ای که صورتش چونان دانه های انار سرخ شد، آن گاه فرمود: «آیا دستور داده بودم که به این مطلب بپردازید؟ هدف از رسالت من این بود؟ همانا پیشینیان به سبب بحث درباره همین مسئله نابود شدند. من از شما خواستم درباره این موضوع، بحث نکنید.» سپس فرمود: «هیچ انسانی ایمان ندارد، مگر این که به قَدَر ـ چه خیرش و چه شرّش ـ ایمان داشته باشد و بداند هر چه مقدر است که به او برسد، چنان خواهد شد و آنچه برای او مقدّر نشده، هرگز به او نمی رسد.»(134)روایت شده است که عمربن خطاب شخص بحث کننده درباره قدر را کتک زد.

این بحث ها در آغاز حکومت اسلامی مطرح بود؛ اما هنگامی که دوره دوم این حکومت آغاز شد و مسلمانان در سرزمین های فتح شده مستقر شدند، افراد فراوانی از این سرزمین ها مسلمان شدند و کسانی که اسلام را نپذیرفتند هم چنان بر دین خویش باقی ماندند؛ بدون آن که به پذیرش اسلام وادار شوند. مسلمانان با

 

نام کتاب : رویدادهای تاریخ اسلام نویسنده : ---    جلد : 2  صفحه : 64
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست