پیکار با او به فرماندهی شاه بن مکیال فرستاده پیروز می شود.

* حسن بن زید علوی، حاکم طبرستان بر ری چیره می شود.

درگذشتگان

* ابن قطن

* بخاری

* بختیشوع بن جبرائیل* زبیر بن بکّار* صالح بن وصیف* المهتدی بالله عباسی

ابن قطن

ابوولید عبدالملک بن قطن مهری قیروانی، شاعر، خطیب و از پیشوایان نحو و زبان عربی بود. او از آگاه ترین افراد به انساب عرب، اشعار عربی و رویدادها و روزهای تاریخی آنان شمرده می شد. هم چنین ابن قطن سخنوری بلیغ بود و عمر وی طولانی بود. اشتقاق الاسماء، تفسیر مغازی الواقدی و الألفاظ، از تصانیف اوست.(2)

بخاری

ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بن مغیرة بن بزدویه بخاری هم پیمان قبیله جعفه، پیشوای اهل حدیث، حافظ احادیث پیامبراکرم(صلی الله علیه وآله) و مصنّف کتاب الجامع الصحیح، معروف به صحیح بخاری است. نیای او بزدویه زرتشتی بود و بر همان آیین درگذشت. نخستین کسی از نیاکان او که مسلمان شد، پدربزرگش مغیره بود.

صحیح بخاری مقبول همه علمای اهل سنت و موثق ترین کتاب از صحاح ششگانه در حدیث شمرده می شود. صحاح ششگانه عبارتند از: صحیح بخاری؛ صحیح مسلم؛ سنن ابی داوود؛ سنن ترمذی؛ سنن ابن ماجه و سنن نسائی.

بخاری در گزینش احادیث، فوق العاده توانمند بود. آن ها را به دقت بررسی کرد و کوشش بی مانند برای ثبت دقیق احادیث به کار بست.

بخاری منسوب به بخارا، شهری در ماوراءالنهر است. او در آن جا زاده شد و در کودکی پدرش را از دست داد. چون به جوانی رسید، راه مکه را پیش گرفت و فریضه حج را به جا آورد و مدتی در مکه ماند و نزد پیشوایان فقه و اصول و حدیث، دانش آموخت و در همان حال، پایه های ارزیابی احادیث و اعمال منسوب به پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) را در ذهن خود می ریخت.

بخاری از آن جا سفرهای خود را به نواحی گوناگون سرزمین های اسلامی در آسیا آغاز کرد و شانزده سال تمام در پی حدیث و شنیدن حدیث از محدثان، از شهری به شهری رهسپار بود تا آن که مطالب لازم برای تألیف کتاب صحیح خود را فراهم کرد. گفته شده است که او ششصدهزار حدیث گردآوری کرد و نزد هزار محدّث شهره به صحت عقیده، تقوا و راستی رفت و با آنان درباره این احادیث گفت و گو(بحث) کرد. سپس با به کارگیری دقیق ترین روش های علمی در بحث و بررسی صحت این احادیث، منابع، راویان، اسباب و اصول آنها، از این احادیث انبوه، تنها 7275 حدیث به نظرش صحیح آمد و آنها را در جامع خود ضبط کرد.(3)

بخاری در سال 226ق به بخارا بازگشته، احادیثی را که صحیح می دانست تدوین کرد. امیرِ بخارا، خالد بن احمد ذُهلی، نماینده سلسله طاهریان (امیران خراسان) از او خواست نزدش رفته، به فرزندانش حدیث بیاموزد. بخاری خواسته او را نپذیرفته، پاسخ داد:

«خانه اش مرکز علم است و در آن جا علم آموخته می شود.» امیر کینه اش را به دل گرفت و دستور داد او را از بخارا بیرون کنند. او نیز در روستای «خرتنک» نزدیک سمرقندکه خویشانی در آن جا داشت، فرود آمد و درهمان روستا ماندگار شد.

بخاری، خالد ذهلی را نفرین کرد، و خداوند خواسته اش را برآورد؛ هنوز یک ماه از اخراج بخاری نگذشته بود که امیر خراسان دستور داد ذهلی را بازداشت و اموالش را مصادره کنند. آن گاه او را بر الاغی نشانده، جرم هایش را اعلام کرده، رسوایش کردند. سپس او را زندانی کردند و در همان زندان درگذشت.

بخاری درباره زندگینامه رجالی که در سلسله سند احادیث آمده و به آنان اعتماد کرده بود کتابی نوشت و آن را التاریخ الکبیر نامید. این کتاب به مثابه مقدمه صحیح بخاری است.

بخاری در 62 سالگی در روستای «خرتنک» از دنیا رفت.(4)

بختیشوع بن جبرائیل

بختیشوع بن جبرائیل بن جرجیس، طبیبی مستعرب و سریانی الاصل بود. نیاکانش سران پزشکان «جندی شاپور» اهواز بودند و هرکدام یگانه زمان خود بودند. خلفای عباسی بهویژه متوکل او را به خود نزدیک کردند، تا آن جا که بسیار دولتمند شد و در پوشش و فرش با خلیفه رقابت می کرد. او به مأمون، واثق، متوکل، مستعین، معتز و مهتدی خدمت کرد. محمد بن عبدالملک زیّان وزیر و ابن ابی دؤاد، به دلیل حسادت، واثق خلیفه عباسی را برضدش تحریک کردند. خلیفه نیز بر او خشمگین شده، املاک او را مصادره کرده، اموال