ذهلی (ابوعبدالله)

ابوعبدالله محمد بن یحیی بن عبدالله بن خالد نیشابوری، از حافظان نامدار است. او با قبیله «ذهله» هم پیمان بود. برخی بزرگان از او نقل حدیث کرده اند. او سفرهای بسیاری داشت و «حدیث زهری» را تصنیف کرد. امام احمد حنبل او را تجلیل و تکریم می کرد. در زمینه حدیث، به او لقب امیرالمؤمنین دادند.(3)

یحیی بن معاذ

ابوزکریا، یحیی بن معاذ بن جعفر رازی، از مردم ری و زاهدی اندرزگو و در روزگار خود، بی مانند بود. به بغداد رفت و بزرگان صوفیه و عابدان گِردش آمده، برایش منبری فراهم کردند و او را بر آن نشاندند و خود، برابرش بر زمین نشسته، به گفت وگو مشغول شدند. از او جملات و اشارات زیبایی به جای مانده است. از سخنان اوست: «سخن خوب، خوب است و بهتر از آن، معنای آن است و بهتر از معنایش، عمل به آن است و بهتر از عمل به آن، پاداش عمل به آن است و از آن بالاتر و بهتر، خشنودی کسی است که این عمل برای او انجام شده است.» او در بلخ زیست و در نیشابور درگذشت.(4)

پی نوشت ها:

[1] یک شنبه اول محرم سال 258 = هجدهم اکتبر سال 871؛ سه شنبه 5 صفر سال 258 = اول ژانویه سال 872.

[2] معجم الادباء، ج 10، ص 121-123؛ عمرفروخ، تاریخ الادب العربی، ج 2، ص 319؛ وفیات الاعیان، ج 3، ص 19 و 20.

[3] العبر، ج 2، ص 17؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 30؛ تاریخ بغداد، ج 3، ص 415؛ شذرات الذهب، ج 2، ص 138.

[4] وفیات الاعیان، ج 6، ص 165؛ حلیة الاولیاء، ج 1، ص 51؛ العبر، ج 2، ص 17؛ شذرات الذهب، ج 2، ص 138؛ الاعلام، ج 9، ص 218.

سال 259 ق = 872ـ873 م(1)

رویدادها

آبادانی

* مصر: احمد بن طولون بیمارستانی در قاهره ساخت و دستور داد خلیج اسکندریه دوباره گشوده شود تا آن را به رود نیل متصل کند و بدین ترتیب، تجارت دریایی خارجی و داخلی تقویت شود.

وقایع نظامی

جنگ های میان فرمانروایان

* صفاریان و طاهریان: یعقوب لیث صفاری به نیشابور، پایتخت خراسان یورش برده، امیر آن جا، طاهربن محمد خزاعی، واپسین امیر طاهریان را اسیر می کند بدین ترتیب، تمام سرزمین خراسان در اختیار او قرار می گیرد. آن گاه سردارش احمد بن عبدالله خجستانی را به جای خود به امارت آن جا می گمارد.

نبردهای دریایی در دریای مدیترانه

* ایتالیا: عرب های سیسیل به کامپانیا در ساحل جنوب غربی ایتالیا و سالونو حمله می برند و رم را تهدید می کنند پاپ (یوحنای هشتم) ناچار به پرداخت جزیه سالیانه به آنان می شود.

قیام ها

* زنگیان: پس از آن که زنگیان بر اهواز مسلط شده، گروه بسیاری را کشتند، سپاهی به فرماندهی موسی بن بُغا برای پیکار با آنان روانه می شود. میان طرفین نبردهای هولناکی صورت می گیرد که سرانجام موسی بن بُغا ناچار به عقب نشینی می شود و سپس سپاه دیگری به فرماندهی مسوّر بلخی، امیر بصره راهی جنگ با زنگیان می شود.

* علویان: علوی انقلابی، ابراهیم بن محمد بن یحیای طالبی، معروف به ابن صوفی دوباره به «ظهور» در مصر بازمی گردد. احمد بن طولون برای جنگ با او سپاهی گسیل می دارد. ابن صوفی شکست خورد، به مکه می رود. در آن جا او را دستگیر کرده، نزد ابن طولون می فرستند. ابن طولون او را آزاد می کند. ابن صوفی به مدینه بازگشته، در آن جا از دنیا می رود.

درگذشتگان

* ابن سحنون* جوزجانی

* عمری

* مالک بن طوق* محمد بن موسی

ابن سحنون

ابوعبدالله محمد بن عبدالسلام بن سعید بن حبیب تنوخی، از پیشوایان مذهب مالکی بود. سحنون نام پرنده تیزبینی است؛ به علت دقت نظر و باریک بینی پدر محمد در مسائل، به او لقب سحنون داده بودند. سحنون در سال 240ق درگذشت و فرزندش به جای پدر امامت مالکیان را عهده دار شد. در روزگار خود، در انواع علوم و فنون، کسی جامع تر از او نبود. او در «قیروان» زاده و بزرگ شد و در سال 235ق به مشرق سفر کرد و سپس به قیروان بازگشت.

او بخشنده، بلندهمت و مقرّب پادشاهان بود. در رشته های بسیاری از جمله: حدیث، فقه، تاریخ، ادبیات، آداب مناظره و مسائل مورد اختلاف به تألیف پرداخت. به او و محمد بن عبدوس، محمدان