رویدادهای اسلام از 261 ـ 270 ق

سال 261 ق = 874ـ875 م(1)

رویدادها

حاکمان سرزمین ها

* نصر بن احمد بن اسد سامانی حاکم ماوراءالنهر می شود و برادرش اسماعیل را به امارت بخارا می گمارد.

*ابوعبدالله، محمد دوم (ابوالغرانیق) اغلبی، امیر افریقیه از دنیا رفته، برادرش ابراهیم دوم به جای او به امارت می رسد.

وقایع نظامی

قیام ها

* زنگیان: این قیام همراه نبردهای بی سرانجام ادامه می یابد.

* خوارج: قیام مساور بجلی خارجی هم چنان شدت می یابد. الموفق، برادر خلیفه عباسی به فرماندهی لشکری بزرگ برای پیکار با او گسیل می شود، و مساور خود را از دسترس او پنهان می کند.

* افریقیه: اهالی «برقه» بر احمد بن طولون، امیر مصر می شورند. احمد لشکری به فرماندهی غلام خود، لؤلؤه برای سرکوبی آنان می فرستد. او شورش را سرکوب کرده، شورشیان را کشته، سرهایشان را به مصر می فرستد.

درگذشتگان

* ابن یزداد* بایزید بسطامی* ابوالغرانیق.

* خصّاف

* مسلم بن حجّاج

ابن یزداد

ابوصالح، عبدالله بن محمد بن یزداد بن سوید، ادیبی شاعر، فاضل و ممدوحِ شاعران بود. بحتری او را مدح کرد و مرزبانی در مدح او شعری در کتاب معجم الشعرا نقل کرده است. پدرش محمد وزیر مأمون بود که پس از کشته شدن اوتامش، وزیر المستعین بالله خلیفه عباسی شد و وزارتش سه ماه طول کشید. احزابِ هواخواه ترکان از وزارت او خشنود نبودند، زیرا او می خواست حساب دخل و خرج حکومت را منظم کند. بغای صغیر (سردار ترک) و طرفدارانش این کار را نپسندیده، بر او غضب کردند. لذا به ناچار در سال 249ق گریخت و سامرا را به قصد بغداد ترک کرد. آن گاه ابوجعفر جرجرایی به جای او وزیر شد.

محمدبن یزداد مردی نامور و بلیغ بود و شعر هم می سرود. اصل این خاندان، خراسانی، و نیاکانشان زرتشتی بودند که اسلام آوردند و به خلفا پیوستند. پدر بزرگش نخستین کسی از این خاندان بود که مسلمان شد.

بحتری برای ابن یزداد مدیحه سرود. در بخشی از این سروده چنین می گوید:

پسران یزداد را که می بینی، گویا کریمانی همانند ابر باران زای بامدادی دیده ای.

آنان، چون ستارگان درخشانند و عبدالله چون بَدر میانشان می درخشد.»

ابوصالح در سال 230ق درگذشت.(2)

بایزید بسطامی

ابویزید، طیفور بن عیسی بن علی بسطامی از مشایخ بزرگ صوفیه است. پدر بزرگش ابتدا زرتشتی بود و بعدها مسلمان شد. نوه اش راه عابدان را پیش گرفت و یکی از مشایخ صوفیه شد. بیشترِ عمرش را در بسطام (از توابع «قومس» در طبرستان) گذراند. مقامات، مجاهدات و کراماتش مشهور است. گرچه چیزی برکاغذ ننوشت، ولی دیگران گفته هایش را نقل کرده اند. شطحیات او غوغایی به پا کرد و معاصرانش را برآشفت و احساساتشان را جریحه دار کرد. از گفته های اوست: «اگر صاحب کرامتی را دیدید به جایی رسیده که در آسمان سیر می کند، فریب این جلوه گری را نخورید؛ بلکه بنگرید برابر امر و نهی شارع و حفظ حدود و مقررات شریعت چگونه عمل می کند!»(3)

ابوالغرانیق بن اغلب

ابوعبدالله، محمد بن احمد بن اغلب، نهمین فرمانروا از امیران اغلبیان در افریقیه است. در سال 250ق پس از درگذشت عمویش زیادة اللهِ دوم امیر شد و هم چنان امیر بود تا آن که در تونس درگذشت. او بخشنده، اِسرافکار و علاقه مند به تفریح و سرگرمی بود. به سبب علاقه زیادش به شکارِ پرنده ای به نام غرانیق (کلنگ) به ابوالغرانیق مُلقَّب شد. در روزگار او، رومیان بر بخش هایی از جزیره سیسیل مسلط شدند و امیر سیسیل، محمد بن خفاجه فرمان داد جزیره مالت را اشغال کنند؛ لذا در سال 255ق به آن سو رفته، جزیره را فتح کرد. بر کرانه دریا در غرب «برقه» ولی دور از آن، دژها و قلعه هایی ساخت و برادرش ابراهیم بن احمد را جانشین خود کرد؛ مشروط برآن که هنگامی که پسرش ابوعقال بزرگ شد، عمویش ابراهیم به نفع او کنار رود، اما اهالی قیروان، ابراهیم را برگزیدند و حکومتش تا هنگام