مرگش در سال 289ق ادامه یافت.(4)

خصّاف

ابوبکر، احمد بن عمر بن مُهیَر شیبانی، معروف به خصاف، عالم به مسائل ارث، حسابدار، فقیه و از مقربان مهتدی خلیفه عباسی بود. هنگامی که مهتدی کشته شد، او را غارت کردند و برخی از کتاب هایش نابود شد. او مردی پرهیزکار بود و از دسترنج خود که بافت نعلین از برگ های خرما بود، امرار معاش می کرد، لذا به خصّاف مشهور شد.

کتاب های احکام الاوقاف، الحیل، الوصایا، ادب القاضی و الخراج، از آثار اوست.(5)

مسلم بن حجّاج

ابوالحسین، مسلم بن حجّاج بن مسلم قشیری نیشابوری، از محدثان و حافظان بزرگ حدیث و از پیشوایان این علم بود. در روز مرگ امام شافعی در سال 204ق در نیشابور زاده شد و در همان شهر به تحصیل پرداخت. در آستانه جوانی برای فراگیریِ حدیث به عراق و حجاز رفته، نزد مشایخ بسیاری استماع حدیث کرد. بسیاری از محدثان از او حدیث نقل کرده اند. معروف ترین کتابش صحیح نام دارد که به صحیح مسلم مشهور است و یکی از شش کتاب حدیثی است که مورد اعتماد اهل سنت است. این کتاب شامل دوازده هزار حدیث است که مسلم آنها را طی پانزده سال نوشت و بیشتر احادیث بخاری را در بردارد، اما آنها را از راه های دیگر و با سندهای دیگری آورده است. از نظر اکثر علما، اعتبار صحیح مسلم پس از صحیح بخاری است، اما علمای غرب و برخی علمای شرق اسلامی مانند حافظ و ابوعلی نیشابوری، صحیح مسلم را برتر از صحیح بخاری می دانند.

بسیاری از علما، صحیح او را شرح داده اند. از دیگر آثار چاپ شده و یا خطی او می توان به کتاب الطبقات، کتاب الجامع و کتاب الاسماء اشاره کرد.

مسلم در 57 سالگی در شهر نصرآباد (نزدیک نیشابور) درگذشت.(6)

پی نوشت ها:

[1] شنبه اول محرم سال 261 = شانزدهم اکتبر سال 874؛ شنبه نوزدهم ربیع الاول سال 261 = اول ژانویه سال 875.

[2] تاریخ طبری، ج 8، ص 653؛ اعتاب الکتاب، ص 165.

[3] طبقات الصوفیه، ص 67-74؛ وفیات الاعیان، ج 2، ص 531؛ حلیة الاولیاء، ج 10، ص 23؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 35؛ شذرات الذهب، ج 2، ص 143؛ دائرة المعارف الاسلامیه، ماده: ابویزید البسطامی؛ الاعلام، ج 3، ص 339.

[4] تاریخ ابن اثیر، ج 7، ص 283؛ العبر، ج 4، ص 201؛ البیان المغرب، ج 1، ص 114؛ ج 4، ص 431؛ الاعلام، ج 6، ص197؛ المغرب الکبیر، ج 2، ص 398.

[5] الفوائد البهیّة فی تراجم الحنفیه، ص 29؛ الفهرست، ص 290؛ الجواهر المضئیه، ج 1، ص 87؛ کشف الظنون، ج 1، ص 695؛ همان، ج2، ص 1400؛ الاعلام، ج 1، ص 178؛ الفکر السامی فی تاریخ الفکر الاسلامی، ج 2، ص 90.

[6] وفیات الاعیان، ج 5، ص 194؛ طبقات الحنابله، ج 1، ص 337؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 33؛ العبر، ج 2، ص 23؛ شذرات الذهب، ج 2، ص 144؛ تذکرة الحفاظ، ج 2، ص 588؛ تاریخ بغداد، ج 13، ص 100؛ تهذیب التهذیب، ج 10، ص 126؛ الاعلام، ج 8، ص 144؛ الفکر السامی فی تاریخ الفقه الاسلامی، ج 2، ص 81؛ بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج 3، ص 179.

سال 262 ق = 875ـ876 م(1)

رویدادها

آبادانی

* مصر: احمد بن طولون ساختن مسجد خود را در قاهره آغاز می کند.

وقایع نظامی

جنگ های میان صفاریان

* یعقوب لیث صفاری از درگیری و جنگ خلیفه با زنگیان استفاده کرده، به فارس و اهواز برمی گردد و بر آن مناطق مسلط می شود. سپس به طمع تسلط بر بغداد با سپاه خود بدان سو حرکت می کند. الموفق عباسی برای نبردِ با وی، حرکت می کند و طرفین در دوازده میلی بغداد کنار دیر «عاقول» با هم روبه رو می شوند. جنگ به شکست یعقوب می انجامد و او به اهواز برمی گردد.

* تمرّد احمد بن طولون و دستور عزل وی.

* الموفق عباسی اموالی را که احمد بن طولون برای خراج مصر فرستاده است، کم دانسته، اموال بیشتری می خواهد. ابن طولون به خواسته اش تن نمی دهد، لذا الموفق او را از امارت مصر عزل کرده، اماجور، امیر دمشق را به جای او می گمارد. هم چنین او را از امارت حلب و انطاکیه بر کنار کرده، سیمای طویل، سردار نظامی را به جایش می گمارد و لشکری به فرماندهی موسی بن بغا برای جنگ با احمد بن طولون که فرمان عزل را نادیده گرفته بود، گسیل می دارد. موسی بن بغا هنگام رسیدن لشکر به «رقه» درمی گذرد، لذا لشکر به بغداد بازمی گردد.

درگذشتگان:

* مساور بجلی