مساور بجلی

مساور بن عبدالحمید بن مساور بجلی موصلی خارجی، از بزرگان خوارج شُراة و یکی از دلاورانِ روزگار بود. نخست رئیس شرطه موصل بود و سپس در سال 252ق قیام کرد و در بوازیج از توابع موصل و نزدیک تکریت اقامت گزید. گروه هایی از عرب ها و کردها گرد او آمدند. سپاه خلیفه برای سرکوبی او حرکت کرد، ولی مساور سپاه را شکست داده، بر بیشتر نواحی اطراف موصل مسلط شد. امیر موصل در سال 254ق درصدد نبرد با او برآمد، اما مساور او را نیز مغلوب کرد و کارش بالا گرفت. در سال 255ق بر موصل دست یافت، اما از ترس آن که اهالی آن جا به او سوءقصد کنند، از آن جا به «حدیثه» (مکان هجرت خود) رفت. مساور بر بسیاری از بخش های عراق مسلط شد و از رسیدن اموال به خلیفه جلوگیری کرد؛ تا آن جا که عرصه بر سپاهیانِ خلیفه تنگ شد و جیره آنان بدیشان نرسید، لذا در صدد جنگ با او بر آمدند، امّا موفق نشدند.

مردم از او در هراس بودند و او در شهرها می گشت و خراج جمع می کرد. در سال 261ق قیام مساور بالا گرفت و به خراسان یورش برد. الموفّق در رأس سپاهی بزرگ به سوی او شتافت، اما مساور مخفی شد و با او مقابله نکرد. او این شیوه را هم چنان ادامه داد تا این که هنگام ترک «بوازیج» به قصد رویارویی با سپاه خلیفه کشته شد.(2)

پی نوشت ها:

[1] پنج شنبه اول محرم سال 262 = ششم اکتبر سال 875؛ شنبه 29 ربیع الاول سال 262 = اول ژانویه سال 876.

[2] تاریخ ابن اثیر، ج 7، ص 174-309؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 36؛و الاعلام، ج 8، ص 105.

سال 263 ق = 876ـ877 م(1)

رویدادها

وزارت

* درگذشت وزیر عبیدالله بن خاقان و سپردن وزارت به حسن بن مخلد بن جرّاح و مرگ او و سپردن وزارت به ابوایوب سلیمان بن وهب برای بار دوم.

* خوارج : مرگ مساور بجلی، سرکرده خوارج و رهبری هارون بن عبدالله شاری.

آبادانی

* افریقیه: ابراهیم بن اغلب، فرمانروای افریقیه شهر رقاده را بنا می نهد.

وقایع نظامی

نبردهای دریایی

* ناوگانی اسلامی از پایگاه ایتالیایی «تارانت» که در اختیار مسلمانان بود، حرکت کرده، به ونیز حمله می کند.

قیام ها

* زنگیان: قیام زنگیان هم چنان ادامه می یابد و جنگ میان آنان و سپاه خلیفه سخت تر می شود.

تسلط ابن طولون بر شام

* احمد بن طولون پس از نپذیرفتن حکم عزل خود از فرمانروایی مصر، فرزندش عباس را به جانشینی خود در مصر برگزیده، در رأس لشکری راهی دمشق می شود و امیر آن جا، علی بن اماجور را مطیع خود می سازد. سپس بر حمص، حماة و حلب مسلط می شود و به انطاکیه می رود و آن شهر را از چنگ فرمانروای آن، سیمای طویل خارج کرده، او را می کشد و غلام آزاد شده خود، لؤلؤ طولونی را به امارت حلب و انطاکیه می گمارد.

درگذشتگان

* عبیدالله بن خاقان

عبیدالله بن خاقان

ابوالحسن، عبیدالله بن یحیی بن خاقان خراسانی، رئیس دیوان خراج در ایام خلافت متوکل بود. آن گاه در سال 240ق وزیر او شد. او و فتح بن خاقان نزد متوکل جایگاه والایی داشتند و از نفوذ خود، برای خلیفه کردن فرزندش معتز به جای فرزند دیگرش منتصر بن متوکل ـ که ولی عهد بود ـ استفاده کردند. هنگامی که سرداران ترک به کاخ متوکل وارد شدند، او و فتح بن خاقان را کشتند. عبیدالله پنهان شد، سپس آشکار شد و با منتصر بیعت کرد. پس از مرگ منتصر، مستعین او را بر دیوان ضیاع (اموال غیرمنقول) گماشت. او هم چنان عهده دار این سِمت بود تا آن که معتمد او را در سال 256ق به وزیری خود برگزید و تا زمان مرگ (263ق) وزیر بود.

بحتری در قصاید متعددی از جمله قصیده ذیل او را ستوده است:

«وزیر به خیرهای فزاینده و بهترین آنها روی آورده است.

او بدون از دست دادن دوراندیشی و دورشدن از راه درست، مدارا و ملایمت را پیش گرفته است.

هنگامی که تدبیر امور دنیا را به دست گرفت، صلاح جانشین فساد و درستی جانشین کژی شد.

با یادش دشواری ها مرتفع و با نامش دورترین شهرها