تأسیس دولت اتابکان در موصل: عمادالدین زنگی بن آقسنقر به امارت موصل رسید و دولت زنگیان اتابکی را در آنجا تأسیس کرد و این حکومت استمرار داشت تا در سال 660ق که تسلیم سلطه مغولان شد.

ترورهای باطنیان: باطنیان، کمال الدین علی بن احمد سمیرمی، وزیر سلطان محمودبن محمدبن ملک شاه سلجوقی را ترور کردند. عثمان پسر پنجم نظام الملک به جانشینی او به وزارت برگزیده شد.

بلایای طبیعی: رود فرات طغیان کرد و بسیاری از خانه ها زیر آب فرو رفت.

درگذشتگان

ابن سعد دانی؛

جیوش بک؛

حریری؛

سمیرمی؛

فصیحی؛

نجم الدین ایلغازی.

ابن سعد دانی

محمدبن سعد بن زکریابن عبداللّه بن سعد، اهل دانیه اندلس و به آن شهر منسوب است. او پزشک بود و کتاب التذکره که معروف به السعیده بود و به خودش انتساب دارد، از آن اوست. وی پس از سال 516ق درگذشت. 2

جیوش بک

از غلامان سلطان محمدبن ملک شاه بود که سلطان او را بر موصل و جزیره گماشت. کردها در آن سامان پخش شده، تباهی بسیار به بار آورده بودند. مردم از دست آنان به ستوه آمده بودند. جیوش به جنگ آنان رفت. قلعه هایشان را به محاصره درآورد و بسیاری از قلعه ها را گشود. کردها از ترس او به کوه ها و دره ها پناه بردند و به این ترتیب راه ها امن شد و مردم به آرامش رسیدند. کردها از ترس او سلاح حمل نمی کردند و چون سلطان محمود پس از پدرش محمدبن ملک شاه زمام سلطنت را به دست گرفت، آذربایجان را به تیول او درآورد و او را سردار لشکر خود کرد. ازاین رو میان جیوش و پاره ای از امیران نزاع و اختلاف پدید آمد. آنان سلطان را علیه جیوش تحریک کردند و سلطان بر دروازه تبریز او را کشت. 3

حریری

ابومحمد، قاسم بن علی بن محمدبن عثمان حریری بصری حرامی (منسوب به محله بنی حرام در بصره که در آنجا ساکن بود). او خاستگاه و اصل عربی دارد. از پیشوایان و برجستگان ادب در عصر خود و مؤلف مقامات حریری بود که در برگیرنده بسیاری از سخنان عرب است. سبب تألیف کتاب این بود که حریری در مسجد خود در محله بنی حرام نشسته بود. پیرمردی ژولیده، سخنور، خوش گفتار با ساز و برگ سفر بر او وارد شد. حضار از مولد و نام شیخ پرسیدند. پاسخ داد: من از مردم سروج و کنیه ام ابوزید است. حریری، مقامه 48 موسوم به مقامه حرامیه را نوشت و آن را به ابوزید مزبور نسبت داد. این مقامه مشهور شد و خبر آن به شرف الدین ابونصر انوشیروان کاشانی، وزیر خلیفه عباسی، مسترشد باللّه رسید و چون از مضمون آن آگهی یافت، تحسینش کرد و به حریری فرمان داد مقام های دیگر به آن بیفزاید. وی آن را به پنجاه مقامه رساند و مراد حریری از حارث بن همام راوی مقامه، خود اوست. حریری آن گاه که چهل مقامه از مقامات را به پایان رسانید، آن را با خویش از بصره به بغداد برد و دعوی تألیف آن کرد. جماعتی از ادبای آنجا مدعای او را نپذیرفتند. حریری چون به بصره بازگشت، ده مقامه دیگر نگاشت که مجموعا به پنجاه مقامه رسید. حریری تألیفات زیبای دیگری هم دارد که از آن جمله: درّة الغوّاص فی اوهام الخواص است. وی در این کتاب به واژه هایی که نویسندگان به اشتباه به کار می گیرند، اشاره کرده است. ملحمة الاعراب منظومه ای در نحو برای مبتدیان و مجموعة من الرسائل الاخوانیّه از دیگر آثار اوست. نقل است حریری چهره ای زشت داشت و بدریخت بود. شخصی غریب نزد او آمد تا از دانش اش بهره گیرد. چون چهره حریری را دید، با چشم خواری به او نگریست. حریری متوجه شد و چون آن غریب درخواست کرد مطلبی برای او املا کند، گفت بنویس:

«تو اولین شب رو نیستی که فریب ماه خورده است، و اولین جوینده گیاه نیستی که سبزه در مزبله او را کوچک و زشت شمرده است.

تو استادی جز من برای خود انتخاب کن. من به معیدی می مانم [که تسمع بالمعیدی خیر من أن تراه] پس نام مرا بشنو، ولی مرا نبین».

مقامات حریری به سرزمین اندلس رسید و شهرتش فراگیر شد و چند تن از اندلسیان از او تقلید کردند. حریری شاعر بود و اشعارش در مقاماتش آمده است. ازجمله اشعار او در مقامه نوزدهم (عمانیه) این است:

«ای جنین (کودک در شکم مادر) من خیرخواه توام و خیرخواهی از نشانه های دین است. تو پناه گرفته ای به جایگاهی پوشیده و آرامگاهی استوار. هیچ چیز در آنجا تو را نمی ترساند، نه دشمنی آشکار و نه دوستی دوچهره. هرگاه از آن پناهگاه بیرون آیی، به سرای