خرقی

ابوبکر، محمدبن احمد خرقی بهاءالدین. وی در روستای خرقه از روستاهای مرو خراسان به دنیا آمد. خرقی، اخترشناس و جغرافیدان بود و نزد شاهان خوارزم مقرب و منجم دربار آنان بود. از آثار اوست: منتهی الادراک فی تقسیم الافلاک در این کتاب از امور ذیل سخن رانده است: ترکیب ستارگان و حرکات آن، شکل زمین و تقسیم آن به معمور و غیرمعمور، تعیین جایگاه طول و عرض جغرافیایی و شکل های منظومه شمسی. همچنین از دریاها و اهمیت آن در جغرافیای توصیفی بحث کرده است و کتابی دیگر به نام التبصیر فی علم الهیئة که در ارتباط با کتاب قبلی است و فقط درباره بخش فلکی جغرافیا بحث کرده است. خرقی در بعضی از این اقسام از آرا و نظریه های ابن هیثم، اخترشناس معروف بهره برده است. 6

زهری غرناطی

محمدبن ابوبکر زهری غرناطی، جغرافیدان اندلسی. وی از اهالی غرناطه و سیاح بود. سرزمین های بسیاری را درنوردید. کتابی درباره جغرافیا نوشت که در آن به وصف اندلس، مراکش و سیسیل پرداخته است. کتابش را در توصیف اقلیم ها به ترتیب منظم کرده و در تقسیم بندی اقلیم ها، روش یونانیان را پیموده است. وی از هواداران گرایش تقریب میان جغرافیای فلکی و توصیفی بود و از دستاوردها و نظریه های او در جغرافیای فلکی، تمایل او به انواع شگفتی های جهان به وضوح نمودار می شود و در این زمینه، داستان های شگفتی را بازگو می کند؛ ازجمله: افسانه درخت جادویی جزایر واق واق که در چین است و هر سال میوه اش به شکل دختربچه بود. 7

محمود پسر بوری

محمود پسر بوری پسر طغتکین، شهاب الدین، حاکم دمشق. پس از کشته شدن برادرش اسماعیل در سال 529ق جانشین او شد. محمود روش بدی پیشه کرد و به دست سه نفر از غلامانش که اطراف تختش می خوابیدند، کشته شد. خبر به زمردخاتون صفوه الملک، مادر محمود رسید. زمردخاتون به عمادالدین زنگی پسر آقسنقر نامه نوشت و او را از کشته شدن فرزندش آگاه کرد و از او خواست به خونخواهی فرزندش برخیزد. عمادالدین به دمشق آمد و با دادن امان به مردم، آنجا را تصرف کرد و قاتلان محمود را دستگیر کرده و فرمان قتل و به دارکشیدن آنان را صادر کرد. 8

پی نوشت ها:

[1] چهارشنبه اول محرم 533ق / 7 سپتامبر 1138م؛ یکشنبه 28 ربیع الثانی 533ق / اول ژانویه 1139م.

[2] شهری از توابع حلب است (معجم البلدان، ج1، ص409).

[3] طبقات الاطباء، ص515؛ وفیات الاعیان، ج4، ص429؛ الوافی بالوفیات، ج2، ص241؛ مجله لمعرفه، ج13 و 14، ص2512؛ نفح الطیب، ج9، صص230 ـ 239 و 241؛ تاریخ الفکرالاندلسی، صص122 و 335 ـ347؛ زیدان، تاریخ آداب اللغة العربیه، ج 3، ص 112؛ الاعلام، ج 8، ص 6؛ دایره المعارف الاسلامیه، ذیل «ابن باجه»؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج5، ص215.

[4] از صناعات شعری است: شعر و غزلی که در عشق به زنان سروده شده باشد (مفردات راغب، ج1، ص801).

[5] نفح الطیب، ج4، ص276؛ ج5، ص35؛ وفیات الاعیان، ج1، ص56؛ تاریخ الفکر الاندلسی، ص123؛ زیدان، تاریخ آداب اللغه العربیه، ج3، ص30؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج5، ص218؛ الاعلام، ج1، ص51؛ المغرب فی حلی المغرب، ج2، ص367.

[6] تاریخ الادب الجغرافی، ج1، ص312؛ تایخ العلوم عندالعرب، ص106؛ تراث العرب العلمی، ص188.

[7] تاریخ الادب الجغرافی، ص279؛ دایرة المعارف الاسلامیه، ج12، ص137.

[8] تاریخ ابن اثیر، ج11، ص65؛ العبر، ج4، ص92؛ زبده الحلب، ج2، ص272؛ ابن القلانسی، ص268؛ النجوم الزاهره، ج5، ص264.

534 ق / 1139 ـ 1140م1

رویدادها

ازدواج خلیفه عباسی: مقتفی لامراللّه، خلیفه عباسی با فاطمه خاتون، دختر سلطان مسعود سلجوقی ازدواج می کند و سلطان نیز دختر خلیفه را به کابین خود در می آورد.

بلایای طبیعی: وقوع زلزله هایی در ایران و آذربایجان.

درگذشتگان

ابن شرف قیروانی؛

بدیع اسطرلابی؛

رضوان بن ولخشی؛

محمد پسر بوری.

ابن شرف قیروانی

ابوالفضل، جعفربن محمد بن سعیدبن شرف قیروانی، اصل او از قیروان و به همانجا منسوب است. در «برحه» نزدیک المریه اندلس به دنیا آمد. او ادیب، فقیه سرشناس و شاعری با معلومات بسیار خوب بود و به حکیم و فیلسوف شهرت یافته است. او به دربار معتصم بن صمادح، حاکم المریه پیوست و او را ستود و پس از آن، زندگی او رونق یافت و به دربار شاهان ملوک الطوایف بسیار رفت وآمد می کرد و نزد آنان مناصب مختلفی را عهده دار شد؛ سپس به وزارت رسید. درباره مدح معتصم بن صمادح از اشعار اوست:

«شب به وعده خود وفا نکرد و صبح ندمید و ستارگان از درازای