و به قتل رساندند. با کشتن اسحاق، دولت مرابطون فرو پاشید و دولت موحدون تأسیس گردید. 6

جوالیقی

ابومنصور، موهوب بن احمد بن محمدبن خضر بن حسن بن محمد جوالیقی (منسوب به جوالیق، یعنی جوال، کیسه بزرگ). وی اهل بغداد بود. نزد شمار بسیاری از دانشمندان زمان خود، دانش حدیث، لغت، نحو و ادبیات را آموخت، آن گاه عهده دار تدریس در بغداد شد. وی آثار بسیاری از خود به جای گذاشت که مشهورترین آن، کتاب های المعرب من الکلام الاعجمی، التکملة فیما تلحن فیه العامه، العروض و شرح ادب الکاتب است. در معجم الادباء، نوشته یاقوت حموی آمده است جوالیقی، علم نجوم را نیز به سبب اتفاقی که برایش افتاد، فراگرفت. جوالیقی درحالی که سرگرم تدریس بود، جوانی آمد و خطاب به وی گفت: سرورم ! دو بیت شعر شنیدم و معنایش را نمی دانم. دوست دارم آن را بشنوی و معنایش را بازگویی. گفت: بخوان و او خواند: «وصال محبوب، بهشت جاودان است که ساکن آن می شوم و جدایی از او آتش است که با آن گداخته می شوم. اگر آن محبوب به دیدارم نیاید، خورشید در برج قوس قرار می گیرد و اگر به دیدارم آید، خورشید در جوزا واقع خواهد شد».

جوالیقی پاسخ داد فرزندم معنای این شعر، باید از اخترشناسان و دانای به گردش اختران پرسید نه از ادیبان و دانایان ادب. جوان بدون اینکه فایده ای حاصلش شود، برگشت و جوالیقی نیز خجالت کشید از اینکه از او چیزی بپرسند و نداند؛ ازاین رو با خود عهد بست و سوگند یاد کرد تا به بحث و بررسی علم نجوم و گردش خورشید نپرداخته، به حلقه درس ننشیند. چون بررسی و تحقیق در علم نجوم را به انجام رسانید بر کرسی تدریس نشست و آن دو شعر را توضیح و تفسیر کرد که مراد از آن این است که خورشید هرگاه در برج قوس باشد شب طولانی است و شب های فراق و دوری را به آن شب مانند کرده است، و اگر خورشید در جوزا باشد، شب کوتاه است و شب وصل را به آن شب تشبیه کرده است. وی در 73 سالگی درگذشت. 7

الست العذراء

عصمه الدین بنت نورالدین شاهنشاه بن ایوب بن شادی، دختر برادر صلاح الدین ایوبی. وی صاحب مدرسه عذراویه است که آن را برای فقهای حنفی و شافعی مذهب در دمشق ساخت. عصمه الدین، مادر امیر سعدالدین مسعود پسر حاجب مبارک، حاکم صفد و خواهر عزالدین فرخ شاه داود و تقی الدین عمر، پسران شاهنشاه، بود. در دمشق درگذشت و در مدرسه ای که ساخته بود، به خاک سپرده شد. 8

نصرالدین جقر

ابوسعید، جقربن یعقوب همدانی نصیرالدین. عمادالدین زنگی او را به عنوان جانشین خود بر موصل گماشت. وی ستمگری و خودکامگی را با مردم موصل پیشه کرد. برخی از دشمنانش نقشه ای ریختند و او را کشتند. عمادالدین، زین الدین علی کوجک پسر بکتکین، حاکم «اربل» را به جای او گمارد. 9

پی نوشت ها:

[1] دوشنبه اول محرم 539ق / 3 ژوئیه 1144م؛ دوشنبه 6 رجب 539ق / اول ژانویه 1145م.

[2] در صفحه 255 ذکر شد.

[3] المغرب، ج2، ص281؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج5، ص251.

[4] نفح الطیب، ج4، ص362؛ بغیه الملتس، ص60؛ المطرب، ص197؛ الوافی بالوفیات، ج1، ص357؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج5، ص245.

[5] العبر، ج4، ص109؛ شذرات الذهب، ج4، ص153.

[6] تاریخ ابن اثیر، ج11، ص212؛ الاستقصاء، ج2، ص70 و بعد از آن؛ تاریخ المغرب الکبیر، ج2، ص742؛ الاحاطه، ج1، ص454.

[7] معجم الادباء، ج7، ص197؛ وفیات الاعیان، ج5، ص342؛ العبر، ج4، ص110؛ انباه الرواة، ج3، ص335؛ شذرات الذهب، ج4، ص127؛ البدایه و النهایه، ج12، ص220؛ کشف الظنون، صص48، 741 و 1739؛ دایره المعارف الاسلامیه، ذیل «جوالیقی»؛ زیدان، تاریخ آداب اللغه العربیه، ج3، ص41؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج3، ص281؛ الاعلام، ج8، ص292.

[8] الدارس فی المدارس، ص373؛ البدایه و النهایه، ج13، ص16.

[9] وفیات الاعیان، ج1، ص364؛ تاریخ ابن اثیر، ج10، ص643؛ ج11، ص100.

540 ق / 1145 ـ 1146م1

رویدادها

فراخوانی به جنگ صلیبی دوم: پس از سقوط رها، پادشاه بیت المقدس نامه دادرسی به پاپ اوژینوس سوم فرستاد که در محافل پاپ ها اثر فراوان داشت.

پاپ برای تشکیل حمله صلیبی فراخوانی می کند و قدیس برنارد کلروویی را مأمور تبلیغ آن می کند. وی جلسات و کنفرانس هایی بدین منظور در شهرهای فرانسه و آلمان برگزار می کند و شور و هیجانی میان مردم برمی انگیزد و مردم داوطلب جنگ می شوند. بدین سان از همین مردم، جنگ صلیبی دوم تشکیل می شود.

دولت غوریان: درگذشت عزالدین حسین پسر محمد، امیر غوریان و جانشینی پسرش قطب الدین محمد. عزالدین در سال 493ق در