امیر رها که به همراه جوسلین دوکورتنای (Jocelin de Courtenay) در سال 498ق / 1104م اسیر شده و در موصل زندانی بود، با پرداخت هفتادهزار دینار به جاولی سقاو، امیر موصل آزاد می شود و به فرمانروایی رها باز می گردد. وی در زمان اسارت خود، تنکرید امیر انطاکیه را بر آنجا گمارده بود.

یمن: تأسیس حکومت همدانیان در صنعا به رهبری عبداللّه بن حاتم بن غشیم همدانی و استمرار آن تا سال 559ق که ایوبیان بر صنعا چیرگی یافتند.

وقایع نظامی

چیرگی صلیبیان بر چند شهر و هجوم به شهرهای دیگر.

غزه: تسلط صلیبیان بر غزه.

طبریه: صلیبیان می کوشند بر طبریه تسلط یابند؛ ولی طغتکین، حاکم دمشق به دفع آنان می پردازد و پس از یک درگیری، سردار جنگ صلیبیان به اسارت در می آید. او را به دمشق می برند و می کشند.

درگذشتگان

ابن خازن (ابوالفوارس)؛

خطیب تبریزی؛

راغب اصفهانی؛

رویانی (عبدالواحد).

ابن خازن

ابوالفوارس، حسین بن علی بن حسین، معروف به ابن خازن کاتب: او در زیبانویسی یگانه روزگار خود بود. به نسخه پردازی کتاب هایی پرداخت که پیش از آن نسخه پردازی نشده بود. از دست نوشته های او می توان به پانصد نسخه قرآن کریم یاد کرد. او نیکو شعر می سرود. از اشعار اوست:

«دنیا برای طالبان دنیا رنج آور شد؛ ولی زاهد زیرک آسوده زیست. هر دارایی که به زیورهای دنیا دست یافت، از آنچه جمع کرده یک کفن او را بس است. اموالی ذخیره می کند و آنها را وا می گذارد که در زندگی و مرگ فتنه زاست. من به این امیدوارم که به لقای الهی واثق باشم و در گرو آن بمانم، و دنیا را زشت بدارم؛ چه دنیایی که به هر کس رو آورد، به سستی وخمودی گرایید ! پیش از من دنیا بر هیچ کس دوام نکرد؛ اندوه و غصه دیگر چرا ؟».(2)

خطیب تبریزی

ابوزکریا، یحیی بن علی بن محمدبن حسن بن بسطام شیبانی تبریزی،
معروف به خطیب تبریزی: وی اهل تبریز و به آنجا منسوب است. از پیشوایان لغت و ادب به شما می رفت. نزد ابوالعلاء معری و دیگر پیشوایان لغت و ادب، دانش بیاموخت. نسخه ای از کتاب التهذیب تألیف ابومنصور ازهری به دستش رسید و به شرح و توضیح مشکلات آن نیاز پیدا کرد. ابوالعلاء معری را به او معرفی کردند. او مجلدات کتاب را در کیسه ای گذاشت و چون هزینه سوارشدن بر مرکب را نداشت، کیسه را پیاده از تبریز تا معرّه بر دوش کشید. ریزش عرق و نفوذ آن به کیسه، برگ های کتاب اثر گذاشت. خطیب کتاب های مفیدی تألیف کرده است؛ ازجمله: شرح حماسه ابی تمام، شرح دیوان متنبی، شرح سقط الزند معری، شرح معلقات سبع، شرح مفضلیات ضبّی، تهذیب اصلاح المنطق ابن سکیت، الوافی فی العروض و القوافی، اعراب القرآن و جز آن. وی پاره ای از عمرش را در مصر گذراند؛ سپس به بغداد بازگشت و آنجا را وطن خود قرار داد تا درگذشت. او اشعاری دارد؛ ازجمله قصیده مشهورش که در آن می گوید:

«یاران ! چه شیرین است شراب بامدادی کنار رود دجله، و چه شیرین تر شراب شامگاهی کنار رود صراة. در کنار آن دو آب، از آب تاک (شراب) نوشیدم؛ چونان مروارید و عقیق ذوب شده، و در کنار دو ماهِ آسمان و زمین که با هم روبرو شده بودند: یکی عاشق دلبسته و دیگری معشوق. پس پیوسته او را سیراب می کردم و آب دهان او را می نوشیدم، و او مرا سیراب می کرد و از دهانم می نوشید. به ماه تمام گفتم: این جوان را می شناسی ؟ گفت: آری او برادر و همتای من است».

خطیب 71 سال زیست و در بغداد دفن شد. (3)

راغب اصفهانی

ابوالقاسم، حسین بن محمد مفضّل، مشهور به راغب اصفهانی اهل اصفهان و بدان جا منسوب است. او ادیبی از فرزانگان با معلومات بسیار، نویسنده ای نیکو که میان شریعت و حکمت جمع کرد تا جایی که او را برابر غزالی دانستند. در بغداد سکونت گزید و در آنجا نامدار شد. او تألیفاتی دارد؛ ازجمله:

محاضرات الادباء، تفصیل النشأتین و تحصیل السعادتین که در آن حکمت و پندهایی گرد آورده است؛ تفسیر القرآن، مفردات الفاظ القرآن، الذریعه فی مکارم الشریعه، ادب الشطرنج و جز آن. او در بغداد درگذشت. (4)

رویانی (عبدالواحد)

ابوالمحاسن، عبدالواحدبن اسماعیل بن احمدبن محمد رویانی طبری، ملقب به فخرالاسلام. وی اهل رویان (ناحیه ای از طبرستان) است؛ ازاین رو به آنجا منسوب شده است. رویانی از پیشوایان مذهب شافعی، قاضی طبرستان، شخصیتی والامقام و دارای عزت و احترام