ابوالخیر اشبیلی

ابوالخیر، گیاه شناس و ملقب به شجّار بود و کتابی در کشاورزی نوشته است. در اشبیلیه به دنیا آمده است. تاریخ تولد و وفات او مشخص نیست. به گمان بیشتر، در نیمه اول سده ششم هجری می زیسته است. با گیاه شناسان و پزشکان بزرگ عصر خود، نظیر ابن وافد اندلسی (متوفای 460ق) و دیگران هم زیستی داشت. کتاب ابوالخیر، مشتمل بر این مطالب است: ملاحظات کلی در نهال کاری، درخت کاری، قلمه و پیوندزنی، گیاهان خوشبو و گل ها، کتان، پنبه، موز و نیشکر، نیز مطالبی در باره حیوانات خانگی، جانوران وحشی و موذی و مبحثی در پیش بینی های هواشناسی و ستاره شناسی دارد. 3

بالدوین اول (Baudouin l)

او برادر «گودفرای دوبویون» پادشاه بیت المقدس است. بالدوین اول پس از مرگ برادرش در سال 494ق / 1100م با عنوان پادشاه بیت المقدس، جانشین او شد. در سال 1104م بر عکا و در سال 1109م بر بیروت و در سال 1110م بر صیدا تسلط یافت. در ایله بر ساحل خلیج عقبه، قلعه ای محکم برای کنترل کاروان هایی که از راه خشکی میان مصر و شام حرکت می کردند، بنا کرد و در جزیره فرعون مقابل ایله، قلعه دیگری احداث کرد؛ با این هدف که صلیبیان به وسیله این قلعه ها شبه جزیره پهناور سینا را زیر نظر بگیرند؛ نیز قلعه شوبک را در جنوب بحرالمیت بنا کرد. بالدوین در میانه بازگشت از ایله به بیت المقدس بیمار شد و درگذشت و در کلیسای قیامت دفن شد. او وصیت کرد عموزاده اش، بالدوین دوم، امیر رها، جانشین اش شود. 4

زرنجری

ابوالفضل، بکربن محمدبن علی بن فضل بن حسن انصاری زرنجری (منسوب به «زرنجر» روستایی نزدیک بخارا)، شمس الائمه. او بزرگ حنفیان در ماوراءالنهر و دانشمند آن سامان بود. در دانش فقه مهارت داشت و نمونه شده بود. مردم او را ابوحنیفه صغیر می خواندند. اگر یکی از دانش آموزان فقه، درسی از وی می خواست، بدون مطالعه و نگاه به کتاب، از هر جایی که می خواست، درس می داد و اگر بر فقها مسئله ای دشوار می شد، به گفتار و نقل او رجوع می کردند. وی در 85 سالگی درگذشت. 5

زینبی (ابوطالب)

ابوطالب، حسین بن محمدبن علی بن حسن زینبی. وی محدث و فقیه بود. ریاست حنفیان در بغداد در زمان خودش به او رسید و ملقب به نورالهدی شد. سفیر خلیفه در ارتباط با پادشاهان اطراف بود. نقابت طالبیان و عباسیان نیز به او واگذار شده بود. زینبی بزرگ منش، پاک نژاد، بلندمرتبه و دانشمند بود. وی در بغداد و در 92 سالگی درگذشت. 6

قرّة العین

ارجوان، مادر مقتدی بامر اللّه، خلیفه عباسی بود. به او قره العین می گفتند. بانویی بسیار نیکوکار بود. اسلام آورد و سه بار به حج رفت. او خلافت پسرش و خلافت نواده اش مستظهر و خلافت نتیجه اش مسترشد را درک کرد و نسل چهارم از فرزندانش را دید. 7

آلکسیوس کومنن (Alexis Camnen)

وی یک فرمانده نظامی توانا، مدیری چالاک و دیپلماتی ماهر بود. در سال 1081م حکومت را تصاحب کرد و سلسله کومنن را بنیان نهاد. در دوران زمامداری اش با نورمان ها و سلاجقه جنگید و غرب آناتولی را به تصرف خود درآورد. جنگ صلیبی اول، او را به گونه ای آشفته کرد که تصمیم گرفت با مسلمانان هم پیمان شود و به نبرد با صلیبیان بپردازد. پسرش حناکومنن دوم، به جای او بر تخت سلطنت نشست. 8

مستظهر عباسی

ابوالعباس، احمد، مستظهر باللّه بن ابوالقاسم عبداللّه مقتدی باللّه. مادرش اُمّ ولد [کنیزی] به نام الطون (طلا) بود. پس از مرگ پدرش در سال 489ق در هفده سالگی با او به عنوان خلیفه بیعت کردند. مستظهر فرخنده سیما، ستوده روزگار، جوانمرد و در کارهای نیک پیش دست بود. دوران او، دوران شادی رعیت بود. خطی نیکو و امضاهایی زیبا داشت. شاعر بود و مانند همه خلفا در شعرش تکلّف وجود داشت. از اشعار اوست:

«هنگامی که به نشان وداع با محبت دست بلند کردم، داغ عشق، قلب فسرده را آب کرد. چگونه شکیبایی پیشه کنم درحالی که هر کس دلداده ای جدا دارد. ماه شب تمام که دلباخته اش بودم، یک عمر به من وعده داد و وفا نکرد. اگر پس از این، پیمان عشق را در خاطرم بشکنم، دیگر هرگز به او نگاه نخواهم کرد».

خلافت مستظهر 25 سال طول کشید که به او خوش نگذشت. دوران او با ناآرامی ها و جنگ های بسیار سپری شد و پس از او، پسرش مسترشد باللّه به خلافت رسید. 9

پی نوشت ها:

[1] سه شنبه اول محرم 512ق / 23 آوریل 1118م؛ چهارشنبه 18 رمضان 512ق / اول ژانویه 1119م.

[2] طبقات الاطباء، ص371؛ اخبارالحکماء، ص238.