در روايت ديگري فرموده است: وقتي کودک نُه ساله شد از او خواسته شود روزه بگيرد، هر اندازه توانايي دارد، تا ظهر يا بعد از ظهر، و هر وقت تشنگي و گرسنگي بر او غلبه نمود، افطار کند. «فَإِذَا غَلَبَ عَلَيهِ الجُوعُ وَ العَطَشُ أَفطَرَ»[1] و ديگر روايات.[2]

يادآوري

نکته مهم که بايد مورد توجه قرار گيرد، رعايت اعتدال و تعادل در آموزش‌ها است، يعني بايد با کودکان و نوجوانان در آموزش و عمل به فرائض ديني، با رفق و ملاطفت رفتار کرد، سختگيري و افراط باعث دل زدگي و حتّي بيزاري آنان مي‌شود. در رواياتي که در اين بخش ذکر نموديم، اين نکته به خوبي مورد توجه قرار گرفته است.

سختگيري در عبادات، نه تنها براي ديگران، حتي براي خود شخص نيز از آن نهي شده است، زيرا که اسلام، دين سهله و سمحه است، يعني دين آسان و همراه با وسعت و فراخي در عمل است، صعب و دشوار نيست و تکاليف شاق و کمرشکن در اين آيين الهي وجود ندارد. در قرآن آمده است: خداوند براي شما در دين، سهولت و آساني اراده کرده و سختي و تکليف شاق را از شما نخواسته است. (يُرِيدُ اللهُ بِکُمُ اليُسرَ وَ لا يُرِيدُ بِکُمُ العُسرَ)[3].

و رسول خدا(صلي الله عليه وآله) به اميرالمؤمنين(عليه السلام) مي‌فرمايد: يا علي، دين اسلام، دين متقن و مستدلّ خداوند است، در آن با مدارا قدم بردار و کاري نکن که دلت به عبادت خدا بدبين شود. «يا عَلِيُّ، إِنَّ هذَا الدَّينُ مَتِينٌ فَأَوغِلِ فيهِ بِرِفقٍ وَ لا تُبَغِّض إِلَي نَفسِکَ عِبَادَةَ رَبَّکَ».[4]

هم‌چنين امام باقر(عليه السلام) از جدّش رسول خدا(صلي الله عليه وآله) نقل مي‌کند که فرموده است: اسلام، دين آسان و خالي از مشقّت و دشواري است، مدارا در آن قدم برداريد و عبادت خدا را بر بندگان او تحميل نکنيد و همانند سواره‌اي نباشيد که مرکب خود را خسته و فرسوده مي‌کند و در نتيجه، نه راه سفر را پيموده و نه مرکبش سالم مانده است.[5]

[1] . همان: 236، ح11.

[2] . الکافي125:4، (باب صوم الصبيان)، ح2، مستدرک الوسائل7: 393 ـ 394، باب19 من ابواب من يصح منه الصوم، ح1و4.

[3] . سوره بقره185:2.

[4] . الکافي87:2، (باب الاقتصاد في العبادة)، ح6.

[5] . همان: 86، ح1.