ابوهلال (زنده در قرن دوم هجری)

از ابوهلال اطلاع چندانی نداریم. تنها نجاشی از او یاد کرده و می گوید: او کتابی داشت که محمد بن ابی عمیر آن را روایت کرده است.1 با توجه به تاریخ وفات ابن ابی عمیر در سال 217 هـ 2 می توان استنباط کرد که ابوهلال در قرن دوم حیات داشته است.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 2/446.
[2] ــ جامع الرواة 2/50. *

دیگر منابع: مجمع الرجال 7/107 معجم رجال الحدیث 22/78.

ابوهیثم ـ رازی (م 226 هـ )

نیاکانش از مردمان ری بوده1 و خود او نیز قبل از رفتن به هرات، در ری می زیست.2 ابوهیثم از دانشمندان بنام ادبیات عرب و لغت شناس مشهور در قرن سوم بود. وی که از هوش و استعداد سرشاری برخوردار بود، سالیانی پیش از آنکه شمر بن حمدویه، ادیب و لغت شناس برجسته هرات (م 255 هـ ) وفات یابد، وارد هرات شده و در حلقه درس شمر حضور یافت. ایشان که ادبیات و لغت را نزد استاد، نیک آموخته بود، از شاگردان ممتاز و ویژه شمر بود، اما در بسیاری از مسائل با شمر همراه نبوده و نظر مخالف ابراز می داشت، به همین جهت استادش او را طعنه زده و گفته است که ابوهیثم با آثار علمی شمر، مسلّح به سلاح علم شده و با همان اسلحه بر استادش تاخته است. آورده اند که ابوهیثم بسیار نکته سنج و نقّاد بود. تمام نوشته های شمر را مطالعه کرده و بر همگی آنها نقد زده و حتی برخی را مردود شمرده بود.3 او مدتی در ری حلقه تدریس داشت و بسیاری از طالبان علم در آن شرکت داشتند،4 ابوهیثم علاوه بر دقت نظر خاصی که در ارایه و فهم مطالب داشت، از عباراتی دقیق و روان برخوردار بود و حتی در بعضی ابعاد بر استادش برتری داشته است.5 ابوالفضل منذری شاگرد ابوهیثم که سالیان متمادی با استاد ملازم و همراه بوده، می گوید که ابوهیثم فردی با ورع، ادیبی ماهر و حافظ بود و در تعلیم و عرضه اندوخته های علمی خود بسیار سخی بود و از آن دریغ نمی کرد.6 أزهری گفته است که ابوهیثم بسیاری از اشعار عرب را با خط خویش نگاشت و علمش بر زبانش بود.7 ابوسعید سکری، لغت شناس معروف که یکی دیگر از شاگردان ابوهیثم است نیز از وی روایت دارد.8 در تاریخ درگذشت او اختلاف بسیار است. مرگ ابوهیثم را در سال 2069 یا 22610 و یا 276 هـ11 گفته اند.

آثار ابوهیثم عبارت اند از: الانواء مجّرد اللغه 12 الشامل فی اللغه زیادات معانی القرآن13 و المؤلف.14

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ التراث العربی 8/1/287.
[2] ــ بغیة الوعاة 2/329.
[3] ــ انباه الرواة 4/182 تهذیب اللغه 1/26.
[4] ــ بغیة الوعاة 2/329.
[5] ــ نزهة الالباء 147.
[6] ــ همان.
[7] ــ تهذیب اللغه 1/26.
[8] ــ الفهرست (الندیم) 86.
[9] ــ انباه الرواة 4/182.
[10] ــ نزهة الالباء 147.
[11] ــ تاریخ الاسلام 20/499.
[12] ــ همان.
[13] ــ همان.
[14] ــ انباه الرواة 4/182.*

دیگر منابع: لغت نامه دهخدا 1/797.

ابویحیی جرجانیاحمد ـ جرجانی ابویحیی فزاریاحمد ـ فزاری ابویحیی ـ مروزی (قرن سوم هجری)

ابویحیی مروزی.

فردی فاضل و از پزشکان مشهور در بغداد بود. به زبان سریانی تکلم می کرد و آنچه در منطق و غیر آن دارد، به سریانی تألیف کرده است. ابوبشر متی بن یونس که از رؤسای منطقیون زمان خویش بود، نزد ابویحیی درس خوانده است. وی مطالبی در رابطه با کتاب انالوطیقا الثانی به معنای برهان منطقی ارسطالیس دارد.1 از آنجا که ابوبشر متوفای به سال 328 هـ می باشد،2 می توان مروزی را از رجال قرن سوم به شمار آورد.

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 309 و 322.
[2] ــ عیون الانباء 292.*

دیگر منابع: تاریخ الحکماء 435 لغت نامه دهخدا 3/936.

ابویحیی ـ مکفوف (در عصر امام صادق(علیه السلام))

ابویحیی مکفوف از یاران امام صادق و امام کاظم(علیهما السلام)بوده و از امام صادق(علیه السلام)روایت نقل کرده است.1 ابویحیی از راویان شیعه2 و موثق است.3 اثر او کتاب الحدیث می باشد که عمر بن طرخان آن را روایت کرده است.4