خالد ـ قماط (در عصر امام کاظم(علیه السلام))

ابوسعید خالد بن سعید قماط کوفی.

اهل کوفه بود1 و در شمار اصحاب امام کاظم(علیه السلام)یاد شده است.2 او از امام صادق(علیه السلام)،3 بُکیر بن اَعیَن، عمر بن یزید، حمران4 و ابویعفور5 روایت کرده است. اشخاصی چون محمد بن سنان6 و اسماعیل بن مهران7 از ایشان روایت کرده اند. نجاشی وی را توثیق کرده و کتابی برایش ذکر کرده است8 که از آن کتاب با عنوان کتاب الحدیث یاد شده است.9

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 1/349.
[2] ــ رجال البرقی 49 رجال الطوسی 365.
[3] ــ رجال النجاشی 349.
[4] ــ الجامع فی الرجال 1 / 710.
[5] ــ معجم رجال الحدیث 7 / 26.
[6] ــ رجال النجاشی 1/349.
[7] ــ الجامع فی الرجال 1 / 710.
[8] ــ رجال النجاشی 1/349.
[9] ــ الذریعه 6 / 328.*

خالد ـ کِلاعی (م 103 هـ )

ابوعبدالله خالد بن معدان بن ابی کرب کلاعی شامی حمصی.

فقیه، محدث و از عابدان و زاهدان برجسته شام بود.1 وی در اصل اهل یمن2 و منسوب به قبیله کلاع بود که به شام کوچیده و بیشترشان در شهر حمص مسکن گزیدند.3 خالد هم در حمص می زیست، اما روشن نیست که او نیز در اینجا به جایی حضور داشته و یا اینکه در حمص زاده شده است، ولی به هر حال رشد و ترقی او در این شهر بوده و در زمان خود عالم طراز اول شهر به شمار می آمده است.4 رجالیون اهل سنت ضمن توثیق خالد، او را در طبقه سوم تابعین قرار داده و گفته اند که حدود هفتاد تن از صحابه رسول خدا(صلی الله علیه وآله)را درک کرده و از برخی از آنان حدیث نقل کرده است.5 وی از گروهی از صحابه و تابعین روایت کرده که شماری از آنان عبارت اند از: زید بن علی بن حسین(علیهما السلام)6 واثلة بن اسقع7 زاذان8 ابوامامه باهلی ابوذر غفاری ابوهریره عبدالله بن بسر مازنی (م 80 هـ ) مقدام بن معدی کرب کندی (م 87 هـ ) معاویة بن ابی سفیان عبدالله بن عمر ثوبان (مولی رسول خدا(صلی الله علیه وآله)) جبیر بن نفیر حضرمی حجر بن حجر کلاعی حمصی ذی مخبر (برادرزاده نجاشی) و مالک بن یخامر سکسکی.9 شمس الدین ذهبی معتقد است که بیشتر روایات خالد بن معدان از صحابه همچون معاذ بن جبل، ابودرداء، عبادة بن صامت، ابوعبیده جراح و عایشه مرسل می باشد10 و با پذیرش احادیث خالد او را به تدلیس و ارسال در روایات متهم کرده است.11 شمار زیادی از محدثان از جمله ثور بن یزید حمصی (م 153 هـ )، ابراهیم بن ابی عبله مقدسی، احوص بن حکیم بن عمیر بن اسود، ثابت بن ثوبان، شعوذ بن عبدالرحمان حمصی، عامر بن جشیب، فضیل بن فضاله، دختر خودش ام عبدالله عبده و کنیزش ام ضحاک دختر راشد هم راوی اویند.12 در منابع از وی با عنوان رئیس پلیس یزید بن معاویه یاد شده است13 و گویند که هرگاه برای جنگ فراخوان داده می شد، زودتر از همه در اردوگاه خیمه اش را بر می افراشت.14 او به همراه مسلمة بن عبدالملک بن مروان که در زمان سلیمان بن عبدالملک (حکومت 96 ـ 99 هـ ) برای فتح قسطنطنیه رفته بود، حضور داشت.15 زمانی ولید بن عبدالملک (حکومت 86 ـ 96 هـ ) در مسئله ای از او استفتا کرد و سپس به قضات دستور داد از فتوای او پیروی کنند.16 در توصیف ابوعبدالله کلاعی گفته شده است که به علم و دانش بسیار علاقمند بود و تمام علم خود را در مصحفی گرد آورده و برای آن چند دکمه و دستگیره قرار داده بود.17 الندیم هم کتابی درباره تعداد آیات قرآن برای او بر شمرده است.18 در باب زهد او گویند که هر روز علاوه بر تلاوت قرآن، ده ها هزار ذکر و تسبیح می گفت.19

خالد بن معدان در نامه نگاری هایی که با خلفای اموی داشت در صدر نامه، نام خود را مقدم می داشت.20 همچنین زمانی که عباس بن ولید بن عبدالملک به عنوان والی به حمص آمد، روز جمعه با لباس ابریشم در نماز حضور یافت. خالد بن معدان برخاست و نزد او رفته و نهی رسول خدا(صلی الله علیه وآله) درباره حرمت پوشیدن ابریشم برای مردان را متذکر شد، ولی حاکم حاضر به پذیرش آن نشد. از این رو، خالد در اعتراض به کار او شهر حمص را ترک گفت و تا پایان عمر در طرسوس سکونت گزید. عباس بن ولید به پدرش که خلیفه بود، ماجرا را نوشت و ولید بن عبدالملک به پسر دستور داد که هر جا هست به او کمک مالی کند تا مبادا نفرین کرده و موجب هلاک آنان گردد.21 او در نهایت در رمضان سال 103 وفات یافت،22 اگر چه مرگ او را به اختلاف از سال 103 تا 108هـ گفته اند.23 گفتنی است موسی بن عقبه، مغازی نگار معروف (م 141 هـ ) نوه دختری وی بوده است.24