رجال نویسان ایشان را در شمار راویان مورد اعتماد قرار داده اند6 و تنها ابن غضائری امر او را مختلط دانسته، می گوید که برخی روایاتش معروف، و برخی مورد انکار می باشد، اگرچه استناد به این روایات را مجاز دانسته است.7 وی دارای کتاب الحدیث می باشد.8 زمان فوتش به دست نیامد.

پی نوشت ها

[1] ـ مستدرکات علم رجال الحدیث 3/337.
[2] ــ رجال النجاشی 1/354.
[3] ــ جامع الرواة 1/297.
[4] ــ رجال النجاشی 1/354.
[5] ــ جامع الرواة 1/297.
[6] ــ رجال ابن داود 140 الوجیزه 43.
[7] ــ خلاصه 66.
[8] ــ الذریعه 6/328.*

دیگر منابع: نضد الایضاح 124 تنقیح المقال 1/401 اعیان الشیعه 6/329 منهج المقال 132 الجامع فی الرجال 2/727 طرائف المقال 1/303 معجم رجال الحدیث 7/65 جامع المقال 66 هدایة المحدثین 56 الفهرست (طوسی) 67 معالم العلماء41.

خلف ـ أحمر (م حدود 180 هـ )

ابومُحرز خلف بن حیّان بن محرز بصری فرغانی بلالی أحمر.

پدر و مادر وی اهل فرغانه،1 از نواحی ماوراءالنهر متصل به بلاد ترکستان،2 و آزاد شده بلال بن ابی برده بوده اند. لیکن خلف در بصره به دنیا آمد.3 برخی نیز خود خلف را مولای بلال دانسته اند.4 وی به سبب سرخی چهره، به أحمر شهرت داشت.5 ایشان را فردی ادیب، لغوی،6 نحوی،7 نسب شناس،8 روایتگری مورد اعتماد9 و شاعری بنام و در عین حال فقیر وصف کرده اند.10

أصمعی،11 ابونؤاس12 و کسائی13 را از جمله شاگردان وی نوشته اند. او با بشار بن برد حکایتی دارد14 و با ابومحمد یزیدی مهاجات داشت.15 به گفته أصمعی، خلف احمر اولین کسی است که در بصره ابوجعفر منصور را ناسزا گفته و از او بدگویی کرده است.16 وی از پاداش گرفتن از سلاطین و خلفا پرهیز می کرد.17 نمونه دیگر از کارهای پسندیده او، ختم قرآن در هر شبانه روز بود.18 وی دارای آثار و تألیفاتی نیز بوده که از آن جمله است: کتاب حیات العرب وما قیل فیها من الشعر19 مقدمة فی النحو20 و دیوان شعر.21 او سرانجام در حدود 180 هـ درگذشت.22

پی نوشت ها

[1] ـ المعارف 544.
[2] ــ معجم البلدان 4/253.
[3] ــ الاعلام 2/310.
[4] ــ طبقات الشعراء (ابن معتز) 148.
[5] ــ ریحانة الادب 7/256.
[6] ــ تاریخ الاسلام 11/108.
[7] ــ الاعلام 2/310.
[8] ــ طبقات الشعراء (ابن معتز) 146.
[9] ــ الوافی بالوفیات 13/354.
[10] ــ روضات الجنات 3/280.
[11] ــ الموشح 363.
[12] ــ معجم المؤلفین 4/104.
[13] ــ الاغانی 20/226.
[14] ــ همان 3/190.
[15] ــ معجم الادباء 11/66.
[16] ــ تاریخ الطبری 8/115.
[17] ــ معجم الادباء 11/66.
[18] ــ الوافی بالوفیات 13/355.
[19] ــ الفهرست (الندیم) 55.
[20] ــ الاعلام 2/310.
[21] ــ الوافی بالوفیات 13/355.
[22] ــ بغیة الوعاة 1/554.*

خلف ـ بزّار (150 ـ 229 هـ )

ابومحمد خلف بن هشام بن ثعلب بغدادی اسدی مقریء بزار (بزاز).

وی اهل فم الصلح، از نواحی نزدیک واسط1 بود که به بغداد آمد و در همان جا شهرت یافت.2 در سال 150هـ متولد، و در ده سالگی حافظ قرآن شد و در سیزده سالگی به تحصیل اشتغال ورزید.3 وی از مالک بن انس، ابوعوانه و حماد بن زید حدیث شنید.4 قرائت را از سلیم بن عیسی و یعقوب بن خلیفه اعشی آموخت و قرآن را نزد آنان قرائت کرد و همچنین حروف را از کسائی فرا گرفت، گرچه نزد وی قرآن را تلاوت نکرد. وی برای قرائت قرآن نزد ابی بکر عیاش به کوفه رفت، ولی به جهت برخوردی که از او مشاهده کرد از انجام قرائت نزد وی خودداری کرد.5 به نوشته ذهبی، وی قرائتی مخصوص به خود داشت و با همان روش قرائت می کرد.6 افرادی چون عباس دوری، محمد بن جهم سمری و احمد بن ابی خیثمه از وی روایت کرده اند. نوشته اند که چون وی مدت مدیدی شراب می خورد، مدت چهل سال نماز خود را اعاده کرد.7 ابن ابی یعلی وی را در زمره محدثان حنبلی مذهب و فردی راستگو دانسته است.8

او را به امام، حافظ، شیخ الاسلام، عابد، فاضل، ثقه و فردی که در قرائت از دیدگاه قراء سبعه تجاوز نمی کرد، معرفی کرده اند. عده زیادی قرائت را از او گرفته اند. او گرچه محدث و مقری بود ولی در آغاز، مطالب قرآنی را تدریس و سپس برای اصحاب حدیث درس می گفت.9

کتاب های حروف القرآن، فضائل القرآن، متشابه القرآن و القراآت از آثار اوست.10 وی در روز شنبه هفتم جمادی الثانی 229 در حدود هشتاد سالگی11 در بغداد درگذشت و در مقابر کناسه دفن شد.12