امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) بود1 و از ایشان روایت نمود.2 روایتگرانی مانند عبدالله بن مسکان، خالد بن جریر،3 حسن بن رباط4 و حسن بن محبوب از او روایت کرده اند. وی دارای روایات بسیاری بود که سایر علما و محدثان از جمله شیخ صدوق به آن احتجاج کرده اند.5 کتاب الحدیث از آثار اوست.6

پی نوشت ها

[1] ـ رجال الطوسی 120 و 339.
[2] ــ طرائف المقال 2/18 رجال النجاشی 1/356.
[3] ــ رجال النجاشی 1/356 و 2/437.
[4] ــ مستدرکات علم رجال الحدیث 3/340.
[5] ــ امل الآمل 1/82 .
[6] ــ الذریعه 6/329.*

دیگر منابع: اعیان الشیعه 6/280 منهج المقال 133 رجال البرقی 43 رجال ابن داود 141 مجمع الرجال 2/55 نضد الایضاح 125 جامع المقال 136 الفهرست (طوسی) 186 ایضاح الاشتباه 173 خلاصة الاقوال 270.

خَلیع اصغرمحمد ـ رِقّی خلیفه ـ عصفری (م حدود 240 هـ )

ابوعمرو خلیفة بن خیاط عصفری شیبانی بصری، مشهور به شباب.

اهل بصره بود1 و به رغم شهرتی که به خاطر دو کتاب خود التاریخ و الطبقات به دست آورده، اطلاعات چندانی از زندگی وی در دست نیست. گویا خلیفه در همان زادگاه خویش، بصره به کسب دانش پرداخته و هرگز رنج سفر را بر خود هموار نساخته است. به گمان برخی، حتی به بغداد نیز وارد نشده و شاید به همین جهت خطیب وی را در تاریخ خود ذکر نکرده است. وی در بصره که در قرن سوم از مراکز بزرگ فرهنگ اسلامی در زمینه لغت، حدیث، تاریخ و سیره محسوب می شد، پرورش یافت و به فراگیری علوم متداول آن روزگار به ویژه نسب شناسی، تاریخ و رجال پرداخت،2 از این رو می توان گفت تقریباً تمامی اساتید و شیوخ وی از علمای بصره بوده و هر آنچه روایت کرده نیز از بزرگان همان جا می باشد.3 از اساتید وی کسانی چون یزید بن زریع، سفیان بن عیینه، فضل بن دکین و سحیم بن حفص را می توان نام برد.4 افراد بسیاری نیز از وی دانش آموخته و حدیث نقل کرده اند که برخی از آنان از این قرارند: محمد بن اسماعیل بخاری بقی بن مخلد عبدالله بن عبدالرحمان دارمی و ابویعلی موصلی.5 ابن حبان وی را موثق و قابل اعتماد دانسته است.6 ابن عدی خلیفه را از راویان آگاه، راستگو و دارای احادیثی معتبر خوانده است،7 اما رجال شناسانی چون ابوحاتم رازی و عقیلی وی را در زمره ضعفا آورده و احادیث وی را قابل استناد ندانسته اند.8 تاریخ درگذشت او به اختلاف سال های 230، 240 و 246 هـ نقل شده است.9 ذهبی مرگ او را در هشتاد سالگی آورده است.10

آثار خلیفه عبارت اند از: الطبقات التاریخ طبقات القراء تاریخ الزمنی و الجرحان و المرضی و العمیان اجزاء القرآن و اعشاره و اسباعه و آیاته11 و المسند فی الحدیث.12

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 4/203.
[2] ــ طبقات خلیفة بن خیاط، مقدمه 7 و 8.
[3] ــ الانساب 4/203.
[4] ــ تهذیب الکمال 8/315 و 316.
[5] ــ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 3/160.
[6] ــ الثقات 8/233.
[7] ــ الکامل فی ضعفاء الرجال 3/66.
[8] ــ الجرح و التعدیل 3/378 الضعفاء الکبیر 2/22.
[9] ــ وفیات الاعیان 2/244.
[10] ــ سیر اعلام النبلاء 11/473.
[11] ــ الفهرست (الندیم) 288.
[12] ــ هدیة العارفین 1/350.*

دیگر منابع: مشاهیر علماء الامصار 247 الوافی بالوفیات 13/381 تاریخ الاسلام 17/151 میزان الاعتدال 1/665 تذکرة الحفاظ 2/436 کشف الظنون 1/293 معجم المؤلفین 4/108 العبر 1/340 شذرات الذهب 1/94 الاعلام 2/312 النجوم الزاهره 2/303 التاریخ الکبیر 3/191 غایة النهایه 1/275 تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 3/220.

خلیل ـ عبدی (در عصر امام صادق(علیه السلام))

خلیل عبدی کوفی.

از راویان شیعه1 و از اصحاب و یاران امام صادق(علیه السلام)2 بود و از آن امام3 و زیاد بن عیسی روایت نمود.4 روایتگرانی مانند عبیس بن هشام،5 محمد بن زیاد6 و محمد بن ابی عمیر از کسانی هستند که از او روایت کرده اند.7 برخی نیز او را استاد سیبویه دانسته اند.8 خلیل از راویان مورد اعتماد بود9 و کتاب الحدیث از آثار اوست.10

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 1/356.
[2] ــ مستدرکات علم رجال الحدیث 3/342.
[3] ــ خلاصة الاقوال 66.
[4] ــ تهذیب الاحکام 2/251.
[5] ــ الفهرست (طوسی) 67.
[6] ــ جامع الرواة 1/298.
[7] ــ الجامع فی الرجال 2/731.
[8] ــ نضد الایضاح 125.
[9] ــ رجال ابن داود 141.
[10] ــ الذریعه 6/329.*

دیگر منابع: مجمع الرجال 2/273 طرائف المقال 1/455 تنقیح المقال 1/403 منهج المقال 133 اعیان الشیعه 6/355 قاموس الرجال 4/32 الجامع فی الرجال 2/731 هدایة المحدثین 57 الوجیزه 43 معالم العلماء 47 ایضاح الاشتباه 174.