الرواة 1/319 معجم رجال الحدیث 7/186 معالم العلماء 53 نقد الرجال 134 مستدرکات علم رجال الحدیث 3/398 هدایة المحدثین 62.

زفر ـ عنبری (110 ـ 158 هـ )

ابوهذیل زفر بن هذیل بن مسلم عنبری تمیمی بصری.

در سال 110 هـ متولد شد و اصالتاً اصفهانی، ولی ساکن بصره بود.1 ابوهذیل از اصحاب و یاران امام صادق(علیه السلام)2 و با ابوحنیفه همنشین بود و ابوحنیفه او را بر دیگر اصحابش مقدم می داشت.3 از محضر سلیمان اعمش، اسماعیل بن ابی خالد، ابوحنیفه4 و حجاج بن ارطاة بهره علمی برد.5 او فردی محدث، فقیه،6 صاحب رأی7 و متولی قضاوت در بصره بود.8 افرادی مانند نعمان بن عبدالسلام، حکم بن ایوب،9 ابونعیم و مسلم بن ابراهیم از کسانی اند که از دانش وی بهره بردند.10 اولین شخصی بود که رأی ابوحنیفه را در بصره بیان کرد.11 رجال نویسان او را فردی زاهد، راستگو12 و مورد اعتماد دانسته اند.13 مجموعه المقالات14 و المجرد فی فروع الحنفیه اثر اوست. سرانجام در سال 158 هـ 15 در بصره درگذشت.16

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 9/389.
[2] ــ رجال الطوسی 201.
[3] ــ الجواهر المضیئه 1/243.
[4] ــ تاریخ الاسلام 9/389.
[5] ــ الجرح و التعدیل 3/609.
[6] ــ تاریخ الاسلام 9/389.
[7] ــ تاریخ یحیی بن معین 1/365.
[8] ــ الجواهر المضیئه 1/243.
[9] ــ ذکر اخبار اصبهان 1/317.
[10] ــ لسان المیزان 2/476 و 477.
[11] ــ همان.
[12] ــ همان.
[13] ــ تاریخ یحیی بن معین 1/365.
[14] ــ کشف الظنون 2/1593 و 1782.
[15] ــ ذکر اخبار اصبهان 1/317.
[16] ــ الفهرست (الندیم) 256.*

دیگر منابع: اعیان الشیعه 7/61 مشاهیر علماء الامصار 269 رجال ابن داود 454 وفیات الاعیان 2/317 العبر 1/176 الوافی بالوفیات 14/200 معجم المؤلفین 4/181 جامع الرواة 1/330 نقد الرجال 138 منهج المقال 148 معجم رجال الحدیث 7/265 مستدرکات علم رجال الحدیث 3/428 قاموس الرجال 4/185 دائرة المعارف الشیعیة العامه 10/180 الجامع فی الرجال 1/791 فرهنگ بزرگان 211 خلاصة الاقوال 224.

زکار ـ دینوری (قرن سوم هجری)

زکار بن حسن (یحیی) دینوری واسطی.

نجاشی از این شخص با عنوان زکار بن حسن دینوری، و شیخ طوسی در دو کتاب الفهرست و رجال خود از او با عنوان زکار بن یحیی واسطی یاد کرده است. مرحوم خوئی دلایلی بر اتحاد این دو نام ذکر کرده است.1 شیخ طوسی نام وی را در ذیل اصحاب امام صادق(علیه السلام)آورده2 و نجاشی می گوید: او از بزرگان امامیه و موثق بود. ابن بابویه (م 329 هـ ) به واسطه حسن بن علی بن حسین دینوری کتاب الفضائل وی را روایت کرده است.3 همچنین وی اصلی از اصول حدیث را دارا بوده که حمید بن زیاد (م 310 هـ ) به واسطه قاسم بن اسماعیل آن را روایت کرده است.4 با آنکه تاریخ مرگ وی مشخص نیست، لیکن می توان با توجه به وفات ابن بابویه و حمید بن زیاد، زکار را از رجال قرن سوم دانست.

پی نوشت ها

[1] ـ معجم رجال الحدیث 8/277.
[2] ــ رجال الطوسی 200.
[3] ــ رجال النجاشی 1/398.
[4] ــ الفهرست (طوسی) 134.*

دیگر منابع: معالم العلماء 89 خلاصة الاقوال 153 نقد الرجال 2/260 جامع الرواة 1/330 طرائف المقال 1/306.

زکریا ـ اشعری (در عصر امام جواد(علیه السلام))

ابویحیی زکریا بن آدم بن عبدالله بن سعد اشعری قمی.

از اصحاب امام صادق، امام رضا و امام جواد(علیهم السلام)به حساب می آمد1 و برخی او را از صحابه امام کاظم(علیه السلام)نیز شمرده اند.2 وی از امام کاظم و امام رضا(علیهما السلام)، داود بن کثیر رقّی و کاهلی روایت نقل کرده و افرادی چون احمد بن حمزه، اسماعیل بن مهران، محمد بن خالد برقی و محمد بن حمزه از او روایت کرده اند.3 او محدثی ثقه، عظیم القدر، جلیل4 و فقیه5 بود و امام رضا(علیه السلام) به او عنایتی خاص داشت و آن زمان که به حضرت عرض کرد: چون سفیهان در اهل بیت من بسیارند می خواهم از بین آنان خارج شوم، حضرت فرمود: این کار را مکن، چون همان طور که به جهت ابی الحسن کاظم(علیه السلام) از اهل بغداد بلا و گرفتاری دفع شده، با وجود تو نیز از اهل بیت تو دفع می شوند. همچنین امام در پاسخ یکی از شیعیان که پرسید: معالم دین را از چه کسی بیاموزم، فرمود: از زکریا بن آدم قمی که امین بر دین و دنیا می باشد.6 همچنین در یکی از سال ها در سفر حج، از مدینه تا مکه همراه امام رضا(علیه السلام) بود.7 وی در زمام امام جواد(علیه السلام)درگذشت که حضرت در نوشته ای از او تمجید کرد و از خداوند برایش طلب رحمت نمود.8 قبر وی در شیخان قم مورد توجه محبان اهل بیت است.9 کتاب مسائله للرضا(علیه السلام)10 و کتاب الحدیث از آثار اوست.11