گردیده، در بقیع بوده است،21 ولی مزاری هم به نام او در استانبول ترکیه وجود دارد.22

پی نوشت ها

[1] ـ رجال الطوسی 20 و 43.
[2] ــ تاریخ خلیفة بن خیاط 41 تاریخ الطبری 11/525.
[3] ــ الاعلام 3/87 .
[4] ــ الطبقات الکبری 2/43.
[5] ــ تاریخ الطبری 11/525 المستدرک علی الصحیحین 3/650.
[6] ــ المعتبر 291.
[7] ــ تاریخ بغداد 1/180.
[8] ــ الوافی بالوفیات 15/148.
[9] ــ تاریخ مدینة دمشق 22/258.
[10] ــ الامامة والسیاسه 1/236.
[11] ــ اسد الغابه 2/289.
[12] ــ طبقات الفقهاء 51 الاصابه 3/85 .
[13] ــ رجال البرقی 2 و 3.
[14] ــ اختیار معرفة الرجال 38 و 40.
[15] ــ حلیة الاولیاء 1/369 صفة الصفوة 1/362.
[16] ــ تهذیب الاسماء و اللغات 2/237.
[17] ــ الذریعه 25/109.
[18] ــ الاصابه 3/86 .
[19] ــ المعارف 268 تاریخ خلیفة بن خیاط 208 الاستیعاب 2/602.
[20] ــ التاریخ الکبیر 4/44 مشاهیر علماء الامصار 30.
[21] ــ المستدرک علی الصحیحین 3/651.
[22] ــ دائرة المعارف بزرگ اسلامی 5/544.*

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 3/169 سیرة ابن اسحاق 92 و 93 الطبقات 166 تهذیب الکمال 10/295 شذرات الذهب 1/81 جامع الرواة 1/352 نقد الرجال 149 مجمع المقال 160 تنقیح المقال 2/20.

سعد ـ زام (در عصر امام کاظم(علیه السلام))

سعد بن ابی خلف زام کوفی زهری راجز.

اهل کوفه و از موالی بنی زهرة بن کلاب محسوب می شود1 و در شمار اصحاب امام صادق و امام کاظم(علیهما السلام) یاد شده است.2 سعد از امام باقر،3 امام صادق و امام کاظم(علیهم السلام)،4 ابوبصیر، علی بن یقطین و محمد بن مسلم روایت نقل کرده است.5 همچنین افرادی چون ابن ابی عمیر، صفوان بن یحیی، حسن بن محبوب و احمد بن میثم از او روایت کرده اند.6

وی محدثی امامی و مورد اعتماد بود و دارای کتابی بوده است که جماعتی از جمله ابن ابی عمیر آن را روایت کرده اند7 و از آن در برخی از منابع با عنوان کتاب الحدیث یاد شده است.8 شیخ طوسی او را صاحب اصل می داند.9

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 1 / 405.
[2] ــ رجال الطوسی 203و 351.
[3] ــ معجم رجال الحدیث 8 / 48.
[4] ــ رجال النجاشی 1 / 405.
[5] ــ معجم رجال الحدیث 8 / 48.
[6] ــ جامع الرواة 1 / 352.
[7] ــ رجال النجاشی 1 / 405.
[8] ــ الذریعه 6 / 335.
[9] ــ الفهرست (طوسی) 76.*

دیگر منابع: خلاصة الاقوال78 رجال ابن داود 166 معالم العلماء 55 اعیان الشیعه 7 / 219.

سعید ـ اخفش (م 210 هـ )

ابوالحسن سعید بن مسعده مجاشعی بلخی اخفش اوسط بصری.

اهل بلخ و از موالی بنی مجاشع بن دارم بود و در بصره زندگی می کرد. نحو را از سیبویه آموخت و از هشام بن عروة، کلبی و نخعی روایت نقل کرده و راویانی چون ابوحاتم سجستانی و دیگران از وی روایت نقل کرده اند. رجال نویسان اهل سنت وی را عالم به نحو، ادبیات و کلام، و او را استاد پسر کسائی و فردی معتزلی مسلک دانسته اند.1 سعید مدتی هم در بغداد به نقل روایت و تألیف کتاب پرداخت و در سال 210 هـ از دنیا رفت. البته وفات او را در سال های 215 و 221 2 و 225 هـ هم ذکر کرده اند.3

آثار او عبارت اند از: الاوسط فی النحو تفسیر معانی قرآن المقاییس فی النحو الاشتقاق الاربعه العروض المسائل الکبیر المسائل الصغیر الملوک القوافی معانی الشعر وقف التمام الاصوات صفات الغنم و الوانها و علاجها و اسنانها (اسبابها) اللامات4 غریب القرآن5 و اعراب القرآن.6

پی نوشت ها

[1] ـ بغیة الوعاة 1/590.
[2] ــ همان.
[3] ــ البدایة و النهایه 10/322.
[4] ــ الفهرست (الندیم) 38 و 58.
[5] ــ کشف الظنون 2/1207.
[6] ــ اسماء الکتب 55.*

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 10/206 معجم الادباء 11/224 وفیات الاعیان 2/380 تاریخ الاسلام 15/172 الوافی بالوفیات 15/258 الاعلام 3/101 ایضاح المکنون 1/265 و 714 شذرات الذهب 2/36 الاغانی 16/308 المعارف 545 مرآة الجنان 2/46 روضات الجنات 4/51 الفرق بین الفرق (بغدادی) 316 ـ 365 اعیان الشیعه 7/284 ریحانة الادب 1/90 الکنی و الالقاب 2/16 معجم المؤلفین 4/231 فرهنگ بزرگان 226 دانشنامه ایران و اسلام 1332 کشف الظنون 201، 1207، 1391، 1392، 1438، 1451، 1463 و 1670 دائرة المعارف الشیعیة العامه 10/398.

سعید ـ أزدی (98 ـ 168 هـ )

ابوعبدالرحمان سعید بن بشیر ازدی دمشقی شامی بصری.

اهل دمشق یا بصره یا واسط1 و ساکن دمشق بود2 و از افرادی چون ابان بن تغلب، قتاده، زهری، اعمش و عمرو بن دینار مکی