سفیان ـ هلالی (107 ـ 198 هـ )

ابومحمد سفیان بن عیینة بن میمون کوفی مکی هلالی.

در سال 107 هـ متولد شد و از موالی بنی هاشم یا ضحاک یا مسعر بن کدام یا زنی از بنی هلال بن عامر1 و یا عبدالله بن رویبه هلالی بود.2 شیخ طوسی وی را اهل مکه، و در شمار اصحاب امام صادق(علیه السلام)یاد کرده است.3 سفیان راوی آن حضرت و افرادی مانند عبدالملک بن عمیر، ابواسحاق سبیعی، زیاد بن علاقه، اسود بن قیس، ابان بن تغلب و صفوان بن سلیم به شمار می رود، چنان که اعمش، ابن جریج، شعبه و ابواسحاق فزاری از وی روایت کرده اند.4 برخی او را شیعی زیدی5 و برخی دیگر عامی مذهب6 می دانند. رجالیون از وی به عنوان محدث،7 حافظ،8 فقیه،9 مفسر10 و از افراد مورد اعتماد11 یاد کرده اند. تفسیر قرآن،12 نسخه ای از امام جعفر صادق(علیه السلام)،13 جوابات القرآن،14 جزء فیه أحادیث15 و السنن16 در زمره آثار وی می باشند. سرانجام پس از 91 سال عمر17 در سال 198 هـ در مکه درگذشت.18

پی نوشت ها

[1] ـ الوافی بالوفیات 15 / 281.
[2] ــ تاریخ الاسلام 13 / 192.
[3] ــ رجال الطوسی 212.
[4] ــ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 4 / 117 ـ 119.
[5] ــ الفهرست (الندیم) 46 و 226.
[6] ــ تنقیح المقال 2 / 39.
[7] ــ الفهرست (الندیم) 46 و 226.
[8] ــ تنقیح المقال 2 / 39.
[9] ــ اعیان الشیعه 7 / 267.
[10] ــ الوافی بالوفیات 15 / 281.
[11] ــ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 4 / 117 ـ 119.
[12] ــ الفهرست (الندیم) 282.
[13] ــ رجال النجاشی 1 / 426.
[14] ــ الفهرست (الندیم) 37.
[15] ــ معجم المؤلفین 4/235.
[16] ــ کشف الظنون 5/387
[17] ــ العبر 1/254.
[18] ــ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 4 / 117 ـ 119.*

دیگر منابع: رجال البرقی 41 رجال ابن داود 172 اعیان الشیعه 7/266 جامع الرواة 1/367 شذرات الذهب 1/354 خلاصة الاقوال 228 تقریب التهذیب 1/312.

سلاّم ـ ابرش (زنده در 207 هـ )

ابوسلمه سلاّم ابرش.

در ایام حکومت برامکه1 و دوران خلافت هارون الرشید (170 ـ 193 هـ ) می زیست و در دربار وی به خدمت اشتغال داشت2 و از مترجمان زبان های غیرعربی به عربی بوده که در این فن شاگرد اسحاق بن حماد، از نویسندگان مشهور دربار منصور (خلافت 136 ـ 158 هـ ) و مهدی عباسی (خلافت 158 ـ 169 هـ ) بود.3 طبق نقل عیون الانباء، در صناعت طب نیز صاحب نظر بوده و کتاب هایی را از زبان یونانی به زبان سریانی و عربی ترجمه کرده است که با ترجمه حنین بن اسحاق برابری می کند.4 فردی به نام عباس بن فضل از وی روایت و مطالبی را نقل کرده است.5 ایشان زمانی هم زندانبان بود و با ثمامة بن اشرس معتزلی در زندان حکایاتی دارد.6 زمانی نیز سرپرستی و تولیت باغات هارون الرشید را در مناطق مرزی و شامات بر عهده داشت7 و هنگامی که طاهر بن حسین ذوالیمینین به سال 207 هـ درگذشت، سلاّم مسئولیت حفظ و نگهداری خزاین و اموال وی را برعهده گرفت.8 اما سرانجام مورد بی مهری و غضب هارون الرشید قرار گرفت وخلیفه او را حبس و اموالش را مصادره نمود.9 از جمله ترجمه های معروف وی، کتاب السماع الطبیعی ارسطو می باشد که به عربی ترجمه شده است.10 تاریخ وفاتش مشخص نیست، ولی آنچه مسلّم است به سال 207 هـ در قید حیات بوده است.11

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 304 تاریخ علوم عقلی 90.
[2] ــ تاریخ الطبری 8/299.
[3] ــ الفهرست (الندیم) 10.
[4] ــ عیون الانباء 241 و 280.
[5] ــ تاریخ الطبری 8/63.
[6] ــ ضحی الاسلام 3/153.
[7] ــ تاریخ الطبری 8/233 و 353.
[8] ــ الکامل فی التاریخ 5/531.
[9] ــ تاریخ الطبری 8/233.
[10] ــ الفهرست (الندیم) 304.
[11] ــ الکامل فی التاریخ 5/531.*

دیگر منابع: نهایة الارب 22/278 الکامل فی التاریخ 6/118 الوزراء و الکتّاب 234 و 235 لغت نامه دهخدا 8/1289 فرهنگ بزرگان 24.

سلاّم ـ خراسانی (در عصر امام صادق(علیه السلام))

سلام بن ابی عمره خراسانی حناط.

ساکن کوفه بود1 و در شمار اصحاب امام باقر2 و امام صادق(علیهما السلام)3 قرار دارد و از آن دو روایت کرده است.4 وی همچنین از سعد بن طریف (ظریف) روایت نقل می کند.5 نجاشی وی را توثیق، و کتابی برای او ذکر می کند که عبدالله بن جبله آن را روایت کرده است6 که در برخی از منابع از آن به کتاب الحدیث تعبیر کرده اند و از جمله کتاب هایی است که به همان شکل اصلی خود باقی مانده است.7