بنی عباس4 و علمای ششگانه علم کلام در بصره به شمار می رفت.5 او شاعری حکیم، ادیب6 و صاحب فلسفه محسوب می شد که در بصره مردم را موعظه می کرد7 و فضایل مذهب ثنویّه را برای آنان بیان می نمود.8 او با ابوهذیل علاّف مناظراتی داشته است.9 وی متهم به زندقه است و گفته شده که به ظاهر مسلمان بود، ولی در باطن کافر بود و کفر خود را مخفی می داشت10 و به همین جهت مهدی عباسی (خلافت 158 ـ 169 هـ ) او را از دمشق فراخواند و به اتهام زندقه کشت.11 سال مرگش را 167 هـ نوشته اند.12 وی در آخر عمر نابینا شده بود.13 او دارای آثاری از جمله کتاب الشکوک و دیوان شعری است که شامل دو هزار مَثَل و پنجاه ورق می باشد و گفته شده که همگی اشعارش امثال و حکم و آداب است.14

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 9/303.
[2] ــ وفیات الاعیان 2/492.
[3] ــ تاریخ التراث العربی 3 / 2 / 236.
[4] ــ الفهرست (الندیم) 401.
[5] ــ الاغانی 3/146.
[6] ــ معجم الادباء 12/6.
[7] ــ لسان المیزان 3/172.
[8] ــ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 2/17.
[9] ــ الأمالی (سید مرتضی) 1/144.
[10] ــ الفهرست (الندیم) 401.
[11] ــ الوافی بالوفیات 16/260.
[12] ــ وفیات الاعیان 2/493.
[13] ــ الاعلام 3/192.
[14] ــ الفهرست (الندیم) 185 و 204 تاریخ التراث العربی 3 / 2 / 237.*

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 10/269 تاریخ مدینة دمشق 11/33.

صالح ـ جَزَرَه (210 ـ 294 هـ )

ابوعلی صالح بن محمد بن عمرو بن حبیب بغدادی بخاری اسدی، ملقب به جزره.

در سال 210 هـ در کوفه1 یا 205 هـ در بغداد2 متولد شد. در بخارا سکونت کرد و برای کسب دانش و اخذ حدیث به بلاد مختلف از جمله شام، مصر و خراسان سفر کرد و از بزرگانی چون یحیی بن معین، سعید بن سلیمان، ابونصر تمار3 و احمد حنبل حدیث شنید. مسلم بن حجّاج، احمد بن علی بن جارود اصفهانی و خلف بن محمد خیام از وی روایت کرده اند. گویند: علت ملقب شدن وی به «جزره» آن بود که در هنگام قرائت بر بعضی از مشایخ، کلمه «خَرزَة» را به اشتباه «جَزَرة» خواند. صالح بن محمد را به عنوان حافظ بزرگ، حجت و محدث شرق ذکر کرده اند. برخی بر این باورند که او در عصر خودش در عراق و خراسان از جهت حافظه همانندی نداشت، تا آنجا که مدتی در ماوراءالنهر به کمک حافظه خود حدیث نقل کرد و اشتباهی از او گرفته نشد. صالح در سال 253 هـ به نیشابور رفت و بعد از مدتی به مرو سفر کرد و در سال 266 هـ به بخارا رفت و مورد توجه امیر اسماعیل بن احمد سامانی (حکومت 279 ـ 295 هـ ) قرار گرفت و در همان جا ازدواج کرد.4 خطیب بغدادی او را ثقه، عارف، صدوق و شوخ طبع معرفی کرده است.5 کتاب های النوادر، تفسیر القرآن و الجرح و التعدیل آثار اوست.6 او در ذی حجه سال 293 یا 294 در بخارا درگذشت.7

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 9/328.
[2] ــ تذکرة الحفاظ 2/642.
[3] ــ تاریخ بغداد 9/322.
[4] ــ سیر اعلام النبلاء 14/24 ـ 27 و 31.
[5] ــ تاریخ بغداد 9/322 ـ 324.
[6] ــ هدیة العارفین 1/422.
[7] ــ تاریخ بغداد 9/328.*

دیگر منابع: البدایة و النهایه 11/115 تهذیب تاریخ دمشق 6/383 الاعلام 3/195 الکامل فی التاریخ 7/553 العبر 1/425 المنتظم 13/52 النجوم الزاهره 3/161 شذرات الذهب 2/216 مراة الجنان 2/166 الوافی بالوفیات 16/270 تاریخ الاسلام 22/161 المعین فی طبقات المحدثین 105 دُوَل الاسلام 161.

صالح ـ حذاء (زنده در قرن دوم هجری)

صالح حذاء کوفی.

اهل کوفه1 و از راویانی است که با واسطه از ائمه(علیهم السلام) روایت نقل کرده است.2 مروی عنه وی یعقوب بن شعیب از حضرت امام صادق(علیه السلام)روایت می کند. افرادی چون عبیس بن هشام،3 احمد بن میثم و قاسم بن اسماعیل از شاگردان و راویان وی بوده اند.4 او از امامیه5 و به نوشته برخی رجال نویسان، از راویان ضعیف است.6 کتاب الحدیث اثر اوست.7

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 1/443.
[2] ــ رجال الطوسی 477.
[3] ــ الکافی 2/348.
[4] ــ الفهرست (طوسی) 85 .
[5] ــ تنقیح المقال 2/91.
[6] ــ حاوی الاقوال 4/9.
[7] ــ الذریعه 6/338.*

دیگر منابع: مستدرکات علم رجال الحدیث 4/232 نقد الرجال 169 منهج المقال 180 دائرة المعارف الشیعیة العامه 11/216 رجال ابن داود 185 جامع الرواة 1/415.