المقال 2/23.
[9] ــ معالم العلماء 57 الفهرست (طوسی) 79.*

دیگر منابع: الذریعه 2/151 منهج المقال 160 قاموس الرجال 5/314 جامع المقال 70 هدایة المحدثین 71.

عبدالرحمان ـ عُتَقِی (132 ـ 191 هـ )

ابوعبدالله عبدالرحمان بن قاسم بن خالد بن جناده عُتَقِی مصری، معروف به ابن قاسم.

اصل وی از فلسطین و شهر رمله بود و به سال 132 هـ 1 در مصر به دنیا آمد2 و در همان جا می زیست.3 او به قبیله ای از قبایل عُتَقیّین منسوب، و از موالی و هم پیمانان زبید بن حارث عتقی بود.4 وی از فقهای برجسته مالکیه به شمار می رفت و فقه را از مالک بن أنس، پیشوا و بنیانگذار این فرقه فراگرفت و مدت بیست سال از یاران و شاگردان برجسته او بود.5 از دیگر اساتید وی محدثان و فقهای معروفی چون ابن عُیینه،6 عبدالرحمان بن شریح و بکر بن مضر7 را می توان نام برد که از ایشان حدیث شنیده و روایت کرده است. او دارای شاگردان بسیاری نیز بوده که از آن میان افرادی چون اصبغ بن فرج، سحنون بن سعید و حارث بن مسکین از شهرت بیشتری برخوردارند.8 ایشان از فقها و محدثان مورد اعتماد و فردی خیّر و زاهد بود و با دستگاه حکومت و خلافت وقت ارتباطی نداشت و حتی هدایا و جوایزشان را نمی گرفت. به علاوه، از مال و اموال خوبی بهره مند بود و همه را در راه علم و دانش هزینه می کرد.9 او دارای تألیفی به نام المدوّنه در موضوع فقه مالکی بود10 و سرانجام در ماه صفر سال 191 در مصر درگذشت11 و در آرامگاه قرافة الصغری به خاک سپرده شد.12

پی نوشت ها

[1] ـ ترتیب المدارک 2/433 و 446.
[2] ــ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 6/252.
[3] ــ ترتیب المدارک 2/433.
[4] ــ الانساب 4/152 اللباب 2/321.
[5] ــ وفیات الاعیان 3/129 طبقات الفقهاء 150.
[6] ــ طبقات الحفاظ 152.
[7] ــ سیر اعلام النبلاء 9/120.
[8] ــ تذکرة الحفاظ 1/356 سیر اعلام النبلاء 9/120.
[9] ــ الدیباج المذهب 239 و 240 سیر اعلام النبلاء 9/121.
[10] ــ الوافی بالوفیات 18/219 وفیات الاعیان 3/129.
[11] ــ ترتیب المدارک 2/446 الدیباج المذهب 241.
[12] ــ وفیات الاعیان 3/129.*

دیگر منابع: الثقات 8/374 کشف الظنون 2/1644 الاعلام 3/323 شذرات الذهب 1/329 العبر 1 / 228 دائرة المعارف بستانی 642 معجم المؤلفین 5/165.

عبدالرحمان ـ عَدوی (م 182 هـ )

عبدالرحمان بن زید بن اسلم عَدوی عُمَری قرشی مدنی.

از اصحاب امام جعفر صادق(علیه السلام)بود1 و از آن حضرت روایت کرده است.2 و از محدثانی چون صفوان بن سلیم و ابن حازم نیز روایاتی نقل کرده است.3 ایشان علاوه بر حدیث، در فقه4 و علوم قرآن از جمله تفسیر صاحب نظر بود.5 محمد بن فضیل، احمد بن حسن میثمی،6 هشام بن عمار،7 اسحاق بن عیسی8 و اصبغ بن فرج9 از وی روایت کرده اند. رجال شناسان اهل سنت او را در شمار محدثان ضعیف ذکر کرده اند،10 ولی برادرانش اسامه و عبدالله را محدثانی قوی و معتبر دانسته اند.11 کتاب الناسخ و المنسوخ و کتاب التفسیر از آثار اوست.12 او سرانجام در ایام خلافت هارون الرشید (170 ـ 193 هـ )13 به سال 182 هـ درگذشت.14 در تاریخ وفاتش اندکی اختلاف است.15

پی نوشت ها

[1] ـ رجال الطوسی 232 رجال البرقی 24.
[2] ــ جامع الرواة 1/450 معجم رجال الحدیث 9/354.
[3] ــ تاریخ الاسلام 12/259.
[4] ــ معجم المؤلفین 5/138.
[5] ــ الفهرست (الندیم) 281 سیر اعلام النبلاء 8/349.
[6] ــ جامع الرواة1/450 تنقیح المقال 2/143.
[7] ــ تاریخ الاسلام 12/258 و 259.
[8] ــ میزان الاعتدال 2/564.
[9] ــ سیراعلام النبلاء 8/349.
[10] ــ التاریخ الکبیر 5/284 تقریب التهذیب 1/480.
[11] ــ تاریخ الاسلام 12/258 و 259.
[12] ــ الفهرست (الندیم) 281.
[13] ــ همان.
[14] ــ العبر 1/218 التاریخ الکبیر 5/285.
[15] ــ معجم المؤلفین 5/138.*

دیگر منابع: خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 6/177 منهج المقال 192 شذرات الذهب 1/297.

عبدالرحمان ـ عسکری (قرن سوم هجری)

ابومحمد عبدالرحمان بن احمد بن جبرویه عسکری.

از متکلمان امامیه و فردی خوش بیان و خوش قلم بود و محمد بن عبدالله بن مملک اصفهانی توسط او از معتزله به مذهب امامیه روی آورد.1 برخی رجالیون متأخر از کلمات نجاشی، ممدوح بودن وی را استفاده کرده و می گویند: وجه تسمیه او به عسکری، زندگی کردنش در پادگان نظامی بوده است.2 کتاب الکامل در موضوع امامت که به زیبایی وصف شده، تألیف و اثر اوست.3 از آنجا که عسکری را معاصر ابوعلی جبائی (م 303 هـ ) دانسته اند،4 حیات وی در قرن سوم