به درجات عالیه ای رسیده بود، به قرطبه برگشت2 و در آنجا به عنوان محدث و مفتی مذهب مالکی شناخته شد. کسانی چون محمد بن عمر بن نباته، سعید بن عثمان اعناقی و محمد بن فطیس از او روایت نقل کرده اند. سرانجام وی در سال 259هـ در قرطبه از دنیا رفت.3 ابوزید دارای کتاب ثانیة ابی زید (مجموعه سؤالات وی از عالمان مدینه) بوده است.4

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ العلماء والرواة للعلم بالاندلس 1/301.
[2] ــ هدیة العارفین 1/512.
[3] ــ تاریخ الاسلام 19/191.
[4] ــ هدیة العارفین 1/512.*

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 12/236 معجم المؤلفین 5/113.

عبدالرحمان ـ کوفی (قرن سوم هجری)

ابوادریس عبدالرحمان بن بدر بن زرعه کوفی.

نجاشی وی را توثیق کرده و می گوید: ابوادریس کتابی داشته که یحیی بن زکریا لؤلؤی آن را گزارش کرده است.1 آقابزرگ تهرانی از آن به کتاب الحدیث تعبیر کرده است.2 از زیست نامه و تاریخ درگذشت عبدالرحمان آگاهی نداریم، ولی با توجه به این که یحیی بن زکریا (زنده در 257 هـ ) راوی اوست، او را نیز می توان از رجال قرن سوم به شمار آورد.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 2/50.
[2] ــ الذریعه 6/342.*

دیگر منابع: جامع الرواة 1/447 رجال ابن داود 473 نقد الرجال 184 معجم رجال الحدیث 9/313 مستدرکات علم رجال الحدیث 4/388 هدایة المحدثین 95 تنقیح المقال 2/140.

عبدالرحمان ـ کوفی (قرن سوم هجری)

عبدالرحمان بن عمران کوفی.

نجاشی عبدالرحمان را از مردمان کوفه و عالمان شیعه شمرده که دارای تألیفی بوده و آن را حمید بن زیاد به واسطه ابراهیم بن سلیمان خزاز نهمی روایت کرده است.1 گفتنی است کسانی با نام عبدالرحمان بن عمران وجود دارند که دلیلی بر اتحاد با هیچ کدام به دست نیامد. تاریخ درگذشت وی نیز مشخص نیست، ولی به استناد روایت حمید بن زیاد (م 310 هـ ) با یک واسطه از عبدالرحمان، وی از مؤلفان قرن سوم به شمار می آید.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 2/52.*

دیگر منابع: الفهرست (طوسی) 109 الذریعه 6/342 قاموس الرجال 6/132 معالم العلماء 79 رجال ابن داود 224 نقد الرجال 186 مجمع الرجال 4/81 منهج المقال 192 هدایة المحدثین 96 معجم رجال الحدیث 9/341.

عبدالرحمان ـ کوفی (قرن سوم هجری)

ابوالقاسم عبدالرحمان بن حماد صیرفی کوفی.

نجاشی از وی با عنوان عبدالرحمان بن ابی حماد،1 و به تبع وی علامه و ابن داود نیز با همین عنوان از وی یاد نموده اند،2 اما شیخ طوسی در الفهرست و اختیار معرفة الرجال، او را عبدالرحمان بن حماد معرفی کرده است.3 به گفته مرحوم تستری، از این که هر یک از نجاشی و شیخ به همان عنوان خود اکتفا کرده و عنوان دیگر را در کتاب های خود ذکر نکرده اند، معلوم می شود که عبدالرحمان بن حماد و عبدالرحمان بن ابی حماد یکی هستند و بنابراین، باید یکی از آنها (شیخ یا نجاشی) اشتباه کرده باشد. آنچه صحت کلام شیخ را تأیید می کند این است که در اسناد اخبارِ کافی و تهذیب و استبصار، عبدالرحمان بن حماد وارد شده است نه عبدالرحمان بن ابی حماد.4

مرحوم خوئی نیز عبدالرحمان بن حماد را صحیح دانسته است و به گفته وی، کلمه «ابی» در کلام نجاشی باید از سهو قلم او یا زیادی ناسخان باشد، چرا که ممکن نیست نجاشی از کسی یاد کرده باشد که اصلا روایتی از او در کتاب های حدیثی مذکور یافت نشده و در مقابل، کسی را که بسیار در اسناد روایات واقع شده و صاحب کتاب نیز است یعنی عبدالرحمان بن حماد از قلم بیندازد. از طرفی نمی توان گفت که صحیح «ابن ابی حماد» است و کلمه «ابی» از کلام شیخ افتاده است، زیرا در این صورت باید ملتزم شویم که در اسناد روایات کافی، تهذیبین و کامل الزیارات نیز در تمام موارد کلمه «ابی» ساقط شده و این چیزی است که نمی توان به آن ملتزم شد.5 در این میان با مراجعه به منابع اهل سنت در حدیث، تاریخ و تفسیر مشاهده می شود که آنچه در این منابع در میان اسناد روایات وجود دارد، عبدالرحمان بن ابی حماد تمیمی مقرِئی6 یا مِنْقری7 است، نه عبدالرحمان بن حماد صیرفی کوفی، و نام پدر عبدالرحمان بن ابی حماد تمیمی را شُکَیْل یا سکین و کنیه او را ابومحمد گفته اند،8 در حالی که مرحوم خوئی و