3 ـ رجال النجاشی 1/105.
[4] ــ الخصال 317.
[5] ــ الامالی (طوسی) 206 و 587.*

دیگر منابع: جامع الرواة 1/20 نقدالرجال7 تنقیح المقال 1/14 معجم رجال الحدیث 1/213 مستدرکات علم رجال الحدیث 1/130 الذریعه 20/348 اعیان الشیعه 2/114.

ابراهیم بن زیاد (در عصر مهدی عباسی)

ابراهیم بن زیاد.

در عصر مهدی عباسی (خلافت 158 ـ 169 هـ ) می زیست و کتابی برای او تألیف کرده است.1 بیش از این اطلاعی از او در دست نیست.

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 377.*

دیگر منابع: تاریخ الطبری 8/145 لغت نامه دهخدا 1/232.

ابراهیم بن یحیی (قرن سوم هجری)

ابراهیم بن یحیی.

شیخ طوسی از او یاد کرده و می گوید که صاحب کتاب اصل است که آن را حمید بن زیاد از ابراهیم بن سلیمان از او گزارش کرده است.1 نام ابن ابی بلاد هم ابراهیم بن یحیی است، ولی از آنجا که شیخ به هر دو نفر اشاره کرده، با اطمینان نمی توان آنان را متحد دانست، گرچه برخی احتمال اتحاد آن دو را داده اند.2 با توجه به وفات حمید بن زیاد در سال 310 هـ ، می توان ابراهیم را از رجال قرن سوم دانست.

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (طوسی)44.
[2] ــ منهج المقال 1/394.*

دیگر منابع: معالم العلماء 6 تنقیح المقال 1/42 نقد الرجال 1/96 معجم رجال الحدیث 1/354 جامع الرواة 1/38 مجمع الرجال 1/81 قاموس الرجال 1/229.

ابراهیم ـ ثقفی (حدود 200 ـ 283هـ )

ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال بن عاصم بن سعد بن مسعود ثقفی اصفهانی کوفی مدینی رقّی.

وی از نسل سعد بن مسعود، عموی مختار است که امام علی(علیه السلام) او را بر مدائن گماشته بود و در روز ساباط، امام حسن(علیه السلام)نیز بر وی وارد شد.1 تاریخ دقیق ولادت وی معلوم نیست اما از آنجا که از علی بن قادم2 (م 213 هـ ) و اسماعیل بن ابان3 (م 216 هـ ) استماع حدیث کرده، باید ولادت وی پیش از سال 200 هـ باشد. ثقفی از عالمان زیدی مذهب کوفه بود که به امامیه گروید و در اواخر عمر به اصفهان کوچید. علت رفتن او از کوفه آن بود که وی کتابی به نام المعرفه نگاشته و در آن، فضایل امیرمؤمنان علی(علیه السلام) و مثالب مخالفانش را گرد آورده بود. کوفیان آن را بزرگ داشته و گویا چون بر جانش بیم داشتند، از او خواستند کوفه را ترک کند، ولی کتاب را با خود نبرد. ابواسحاق که بر خطرات آگاه بود و آنها را بر جان می خرید، از شهری که بیش از همه جا از تفکرات و باورهای شیعی دورتر باشد، جویا شد و چون اصفهان این گونه شهرت داشت، ثقفی برای ترویج عقاید شیعه و تدریس کتاب خود راهی این شهر شد. گروهی از علمای قم همچون احمد بن محمد بن خالد برقی پس از آگاهی از عزیمت وی، به اصفهان رفته و خواستار آمدنش به قم شدند اما ثقفی نپذیرفت.4 علاوه بر دو تن از اساتید و مشایخ وی که یاد شد، یونس بن عبید،5 هشام بن ابی هشام6 و ابونعیم فضل بن دکین7 هم از اساتید او به شمار می آیند. از شاگردان ثقفی نیز می توان به افرادی همچون سعید بن ایوب8 و احمد بن اسود9 اشاره کرد. گفته رجال شناسان درباره وی و روایاتی که نقل کرده، یکسان نیست. رجال شناسان اهل سنت او را از غالیان شیعه10 و متروک الحدیث،11 و افرادی چون ابوحاتم و ذهبی او را مجهول دانسته اند.12 در مقابل، برخی از اهل سنت و اکثر علمای امامیه او را فردی موثق و مورد اعتماد خوانده اند.13 خویی می گوید: در وثاقت ثقفی همین بس که وی در اسناد تفسیر علی بن ابراهیم قمی و در طریق روایات ابن قولویه و ابن بابویه قرار دارد.14

ثقفی سرانجام در سال 28315 و به قولی 280 هـ در اصفهان از دنیا رفت.16 او دارای آثار و تألیفات بسیاری بود. نجاشی 52 اثر17 و صفدی پنجاه اثر را به وی نسبت داده18 که ظاهراً همه آنها از میان رفته است. مهم ترین اثر او، یعنی الغارات از منابع مهم و مورد استفاده ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه بوده است.19 دیگر آثار وی به جز المعرفه و الغارات (الاستنفار والغارات) که راوی آنها عبدالرحمان بن ابراهیم مستملی، ابوالاسود احمد بن علویه اصفهانی و حسن بن علی بن عبدالکریم زعفرانی هستند، عبارت اند از: المبتدأ السیره معرفة فضل الأفضل أخبار المختار المغازی السقیفه الردّه مقتل