از مردمان مرو بوده و بدین سبب به مروزی شهرت یافته است.2 ابواسحاق نزد بزرگان بسیاری به کسب دانش پرداخت. فقه را از احمد بن حنبل پیشوای مذهب حنبلی،3 و حدیث را از کسانی چون محمد بن ولید بسری4 و ابونعیم فضل بن دکین فرا گرفت5 و به زودی خود نیز از آوازه و شهرتی خاص برخوردار گردید. ابواسحاق علاوه بر فقه و حدیث، در بسیاری از علوم رایج آن روزگار از جمله لغت، ادبیات6 و شعر نیز توانا بود.7 وی شاگردان و راویان فراوانی را تربیت کرد که از آن میان افرادی چون ابوبکر نجّاد، ابوبکر بن ابی داود و ابوبکر بن انباری را می توان نام برد.8 اهل سنت وی را فردی موثق دانسته و در دانش و زهد همپای احمد بن حنبل به شمار آورده اند.9 وی به سال 285 یا 288 هـ در بغداد درگذشت و در خانه خویش به خاک سپرده شد.10 وی غرایب حدیث بسیاری از صحابه را در مجموعه هایی به نام مسند گردآورده که عبارت اند از: مسند عبدالله بن جعفر مسند علی(علیه السلام) مسند المسور بن مخرمة الزهری مسند ابی بکر مسند المطلب بن ربیعه مسند عمر مسند السائب المخزومی مسند عثمان مسند خالد بن الولید مسند الزبیر مسند ابی عبیدة الجراح مسند طلحه مسند معاویه مسند سعد بن ابیوقاص مسند عمرو بن العاص مسند عبدالرحمان بن عوف مسند عبدالله بن العباس مسند العباس مسند عبدالله بن عمر بن الخطاب مسند شیبة بن عثمان مسند الموالی. به علاوه، آثار دیگری دارد که از این قرارند: غریب الحدیث الادب المغازی التمیم ناسخ القرآن و منسوخه 11 انباع الاموات الحمام و آدابه ذمّ الغیبه سجود القرآن القضاء و الشهاده الهدایا و السنة فیها12 و مناسک الحج.13

پی نوشت ها

[1] ـ الأنساب 2/197.
[2] ــ تاریخ بغداد 6/28.
[3] ــ تاریخ الاسلام 21/101.
[4] ــ اخبار القضاة 2/230 و 242.
[5] ــ الثقات 9/89.
[6] ــ تاریخ بغداد 6/28.
[7] ــ طبقات الحنابله 1/86.
[8] ــ سیر اعلام النبلاء 13/357.
[9] ــ معجم الادباء 1/125.
[10] ــ طبقات الحنابله 1/91 الکامل فی التاریخ 6/519.
[11] ــ الفهرست (الندیم) 40، 96 و287.
[12] ــ هدیة العارفین 1/4.
[13] ــ معجم المؤلفین 1/12.*

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 5/320 طبقات الفقهاء 171 الاکمال 3/220 شذرات الذهب 2/190 میزان الاعتدال 3/138 اللباب فی تهذیب الأنساب 1/355 طبقات الشافعیة 2/256 بغیة الوعاة 1/408 انباه الرواة 1/155 کشف الظنون 2/1424 صفة الصفوه 2/262 البدایة و النهایه 11/79 نزهة الالباء 150 و 229 المنتظم 12/379.

ابراهیم ـ حزامی (م 236 هـ )

ابواسحاق ابراهیم بن منذر بن عبدالله حزامی مدنی اسدی.

اهل مدینه بود1 و از اساتیدی چون سفیان بن حمزه و محمد بن طلحه تیمی بهره علمی برد.2 وی از پیشوایان حدیث،3 حافظی ثقه و صدوق بود،4 ولی برخی گفته اند که در احادیث او روایات غیر معروف وجود دارد و از این جهت در بین محدثان شهرتی ندارد.5 راویانی چون محمد بن اسماعیل بخاری و ابن ماجه از او روایت نقل کرده اند.6 اثر او المغازی می باشد.7 وی سرانجام در سال 236 هـ درگذشت.8

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 6/179.
[2] ــ الجرح و التعدیل 2/139.
[3] ــ تاریخ الاسلام 17/71.
[4] ــ سیر اعلام النبلاء 10/689.
[5] ــ تاریخ بغداد 6/179.
[6] ــ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال 1/166.
[7] ــ الجرح و التعدیل 2/139.
[8] ــ المنتظم 11/238.*

دیگر منابع: شذرات الذهب 2/86 تذکرة الحفاظ 1/332 و 2/470 معجم المؤلفین 1/155 التاریخ الکبیر 1/331 میزان الاعتدال 1/67 تهذیب الکمال 2/207.

ابراهیم ـ ختّلی (م حدود 260 هـ )

ابواسحاق ابراهیم بن عبداللّه بن جنید ختّلی بغدادی سرّ مرّائی رقائقی.

اهل بغداد و منسوب به خُتَّل،1 روستایی در نواحی دسکره، راه خروجی بغداد به طرف خراسان2 می باشد. او سپس به سامرا رفته و در آنجا اقامت گزید.3 از کسانی چون ابونعیم، سعید بن ابی مریم، یحیی بن بکیر، عمر بن مرزوق و یحیی بن معین حدیث شنیده و از یحیی سؤالاتی کرده است4 که گویای هوشمندی اوست. ابویحیی را از محدثان موثق و فردی زاهد توصیف کرده اند و روایتگرانی همچون ابوالعباس بن مسروق طوسی، محمد بن قاسم کوکبی، محمد بن احمد هارون عسکری و احمد بن محمد آدمی از ایشان بهره برده اند.5 او دارای مذهب حنبلی بود6 و در حدود 2607 یا 270 هـ درگذشت.8 کتاب های الزهد، الخوف، الورع، الرهبان، الرقائق و المحبّه اثر اوست.9