ابراهیم ـ سمسار( م 282 هـ )

ابواسحاق ابراهیم بن حرب سمسار عسکری.

از زندگی نامه او اطلاع زیادی در دست نیست. گفته اند که منسوب به شهر عسکر مکرم، در نزدیکی بصره می باشد. از محضر اساتیدی همچون ابراهیم بن حمید طویل، ابوالولید طیالسی، علی بن عثمان لاحقی و علی بن بحر قطان بهره برد. سمسار از محدثان عصر خویش بوده و راویانی چون ابوالحسین احمد بن سهل عسکری و حافظ ابونعیم از جمله شاگردان وی به شمار می روند. کتاب مسند ابی هریره از او می باشد. وی در سال 282 هـ به بصره وارد شد1 و در این سال درگذشت.2

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 13/305 و307.
[2] ــ هدیة العارفین 1/4.*

دیگر منابع: کشف الظنون 2/1679 معجم المؤلفین 1/19 تاریخ التراث العربی 1/1/312.

ابراهیم ـ شیبانی (در عصر امام صادق(علیه السلام))

ابواسحاق ابراهیم بن رجاء شیبانی کوفی.

نجاشی وی را معروف به ابن ابی هراسه معرفی کرده1 که اشتباه است. بلکه وی ابن هراسه می باشد و همان گونه که خود نجاشی هم تصریح کرده، هراسه نام مادرش بوده است2 و ابن ابی هراسه، شهرت ابوسلیمان احمد بن نصر بن سعید باهلی نهروانی (م 333هـ ) می باشد.3 شیبانی از اصحاب امام صادق(علیه السلام)4 و راوی از آن بزرگوار و افرادی چون حسن بن علی أفطس و عبدالله بن محمد بن عمر بوده است.5 کسانی چون هارون بن مسلم و ابوعبداللّه محمد بن ابی القاسم از وی روایت نقل کرده اند.6 برخی ابواسحاق را از محدثان شیعه7 و برخی هم او را سنی مذهب دانسته اند،8 اما چون علمای عامه وی را متروک الحدیث و کذّاب توصیف کرده اند،9 قول به تشیع ابواسحاق تقویت می شود.

شماری از عالمان شیعه روایت هایش را درخور اعتماد ندانسته اند.10 او دارای دو اثر نسخة الصادق و کتاب الحدیث بوده است.11

پی نوشت ها

[1] ـ رجال النجاشی 1/104.
[2] ــ همان.
[3] ــ همان 146.
[4] ــ رجال النجاشی 1/104.
[5] ــ جامع الرواة 1/21.
[6] ــ رجال الطوسی 146 الفهرست (طوسی) 9.
[7] ــ لسان المیزان 1/121.
[8] ــ رجال ابن داود 415.
[9] ــ خلاصة الاقوال 198.
[10] ــ الذریعه 6/304 و 24/150 .
[11] ــ رجال الطوسی 442.*

دیگر منابع: منهج المقال 21 معجم الموحّد 1/58 معالم العلماء 7 قاموس الرجال 1/131 تنقیح المقال 1/17 معجم رجال الحدیث 1/222 نقد الرجال 8 اعیان الشیعه 2/138 میزان الاعتدال 1 / 72.

ابراهیم ـ صولی (176 ـ 243 هـ )

ابواسحاق ابراهیم بن عباس بن محمد بن صول بغدادی صولی کاتب.

از موالیان یزید بن مهلب،1 از نژاد ترک و خراسانی بود و در زمره دانشمندان و شاعران بغداد به شمار می آمد.2 سال تولد او 167 یا 176 هـ بوده است.3 برخی صولی را از راویان امام رضا(علیه السلام)دانسته اند.4 کسانی چون احمد بن قاسم بن اسماعیل5 و ثعلب نحوی از ایشان روایت کرده اند.6 وی از کاتبان برجسته، حاذق، بلیغ و فصیح بود7 و در شعر نیز دستی توانا داشت.8 ابن شهرآشوب نام وی را در زمره شاعران اهل بیت(علیهم السلام) که به دلایلی تقیّه می کردند، آورده است.9 وی اشعاری در مدح امام رضا(علیه السلام)سروده،10 ولی در زمان متوکل عباسی (خلافت 232 ـ 247 هـ ) آنها را از بین برده است.11 همچنین قصیده ای در سوگ امام حسین(علیه السلام)سرود و آن را در خدمت امام رضا(علیه السلام) خواند و ده هزار درهم مسکوک از امام پاداش گرفت.12 صولی و برادرش عبدالله از نزدیکان فضل بن سهل، وزیر مأمون (خلافت 198 ـ 218 هـ ) بودند. هنگامی که فضل به مهارت و کاردانی صولی پی برد، از طرف خلیفه مسئولیت برخی از دیوان ها از جمله دیوان نفقات و ضیاع (کشاورزی و باغات) را به عهده او گذاشت و تا آخر عمر در این سمت باقی بود.13 وی به سال 243 هـ در سامرا درگذشت.14

آثار و تألیفات صولی عبارت اند از: دیوان رسائل15 دیوان شعر16 الدولة العباسیّه کتاب العطر و کتاب الطبیخ.17

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادباء 1/165.
[2] ــ وفیات الاعیان 1/45.
[3] ــ معجم الادباء 1/165.
[4] ــ عیون اخبار الرضا(علیه السلام) 1/142.
[5] ــ همان 1/145.
[6] ــ الأنساب 3/568.
[7] ــ معجم الادباء 1/168.
[8] ــ معالم العلماء