اشتباهی رخ داده است. وی اهل بغداد بود، ولی در قیروان از شهرهای بزرگ افریقا اقامت داشت. او دانش متداول آن روزگار از قبیل حدیث، فقه و ادبیات را از بزرگان و پیش کسوتان این فنون در بغداد فراگرفت.2 ابن أبار می نویسد: ابویسر از دانشمندان ادیب، بلیغ و فصیح بود و در انواع علوم و دانش های مختلف دستی داشت. ریاضی بسیار مسافرت می کرد و تمام سرزمین ها از خراسان تا اندلس را درنوردید. با شاعران برجسته ای چون ابوتمام حبیب بن اوس طایی، دعبل خزاعی، علی بن جهم و بحتری ملاقات داشت. از کُتّاب و نویسندگان معروف، افرادی چون سعید بن حمید کاتب، سلیمان بن وهب و احمد بن ابی طاهر را درک کرد. با ادیبان مشهوری همانند مبرّد، ثعلب و ابن قتیبه مجالست داشت3 و بنابر نقل ذهبی، هر سه تن از شاگردان ابراهیم بوده و از وی علومی را فرا گرفته اند.4 عثمان بن سعید صیقل هم از ریاضی روایاتی را نقل کرده است. گفته شده که وی کسی است که به هنگام ورود به اندلس و آفریقا، رسائل و نوشته های شاعران زمان خویش و اشعار و حکایات و اخبار ایشان را به آن سرزمین منتقل کرد و در آفریقا مدتی کاتب حاکم آن دیار، ابراهیم بن احمد اغلبی و پسرش عبدالله و دیگر حاکمان سلسله بنی اغلب بود. ریاضی مردی فرهیخته، با اخلاق و وارسته بود. گویند که خط خوشی داشته و کتاب هایش را خود نگاشت. ابویسر پس از 75 سال زندگی به سال 298 هـ در قیروان درگذشت و در گورستان باب سلم به خاک سپرده شد.5

آثار وی عبارت اند از: لقیط المرجان المرصّعه المدبّجه سراج الهدی فی القرآن و مشکله و اعرابه و معانیه قطب الادب مسندی در حدیث6 و الرسالة الوحیدة و المؤنسه.7

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 22/90.
[2] ــ نفح الطیب 3/134.
[3] ــ التکملة لکتاب الصله 1/147 و 148.
[4] ــ تاریخ الاسلام 22/90.
[5] ــ التکملة لکتاب الصله 1/147 و 148.
[6] ــ همان.
[7] ــ هدیة العارفین 1/4.*

دیگر منابع: اخبار مجموعه 146 الاعلام 1/28 ایضاح المکنون 2/9، 234 و 408 معجم المؤلفین 1/5 لغت نامه دهخدا 1/808.

ابراهیم ـ زبادی (م 295 هـ )

ابراهیم بن عجنّس بن اسباط زبادی اندلسی کلاعی وشقی.

اهل وشقه، از توابع ثغر اعلی در شرق اندلس بود1 و هنگام سفرش از یونس بن عبدالاعلی استفاده کرد2 و از ایشان و دیگران روایت نقل کرده است.3 وی فردی دانشمند و فقیه بود و در سال 2954 یا حدود 270 هـ و در دوره حکومت محمد بن عبدالرحمان بن حکم درگذشت.5 اثر وی مختصر المدّونه است.6 المدوّنه تصنیف ابی عبدالله عبدالرحمان ابی القاسم مالکی (م 191 هـ ) و از کتاب های مهم مذهب مالکی است و با نام المدونه فی فروع المالکیه شناخته می شود.7

پی نوشت ها

[1] ـ نفح الطیب 1/166.
[2] ــ تاریخ العلماء و الرواة للعلم بالأندلس 1/18.
[3] ــ بغیة الملتمس 222.
[4] ــ معجم المؤلفین 1/58.
[5] ــ جذوة المقتبس 147 الأنساب 5/605.
[6] ــ تاریخ العلماء و الرواة للعلم بالاندلس 1/18.
[7] ــ کشف الظنون 2/1644.*

دیگر منابع: الاکمال 4/211.

ابراهیم ـ زیادی (م249 هـ )

ابواسحاق ابراهیم بن سفیان بن سلیمان بن ابی بکر بن عبدالرحمان بن زیاد بن ابیه زیادی.

اهل عراق بود1 و از اساتید فن أدب مانند ابوعبیده و أصمعی بهره برد و مطالبی از آنان روایت کرد.2 ابراهیم به فراگیری کتاب سیبویه نزد اصمعی پرداخت، ولی نیمه تمام گذاشت.3 ابراهیم زیادی از پیشوایان علم عربیت در عراق4 و از شاعران شوخ طبع و ظریف بود و در شناخت شعر و معایب آن مهارت خاصی داشت، به گونه ای که او را با اصمعی مقایسه می کردند.5 بزرگانی مانند محمد بن یزید مبَرِّد، یمت بن مزرع6 و ابن قتیبه از وی استفاده کرده اند.7 آثار علمی وی کتاب های شرح نکت کتاب سیبویه، الامثال، النقط و الشکل، تنمیق الاخبار و أسماء السحاب و الریاح و الامطار می باشد.8 ابراهیم در سال 249 هـ درگذشت.9

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 18/160.
[2] ــ تهذیب الکمال 18/384.
[3] ــ الفهرست (الندیم) 63.
[4] ــ نزهة الالباء 205.
[5] ــ معجم الادباء 1/158.
[6] ــ تاریخ مدینة دمشق 14/451 و 19/151.
[7] ــ وفیات الاعیان 3/42.
[8] ــ الفهرست (الندیم) 63.
[9] ــ الوافی بالوفیات 5/356.*

دیگر منابع: بغیة الوعاه 1/414 اللباب فی تهذیب الانساب 2/84 المزهر 2/408 الاعلام 1/40 کشف الظنون 1/167 و 2/1427 معجم المؤلفین 1/34.