درس هایی از قرآن - محسن قرائتی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : درس هایی از قرآن نویسنده : محسن قرائتی جلد : 1 صفحه : 1519

موضوع: دعاي مکارم اخلاق – 19، فقر، عوامل، ريشه‌‌ها – 2

تاريخ پخش: 79/04/02

بسم الله الرحمن الرحيم

«وَ لَا أَفْتَقِرَنَّ وَ مِنْ عِنْدِكَ وُسْعِي، وَ لَا أَطْغَيَنَّ وَ مِنْ عِنْدِكَ وُجْدِي» (صحيفه السجاديه،ص98)
مدتهاست مشغول تفسير دعاي مكارم الاخلاق هستيم. رسيد به جمله‌‌اي از امام سجاد (ع) که مي‌‌فرمايد: «وَ لَا أَفْتَقِرَنَّ وَ مِنْ عِنْدِكَ وُسْعِي، وَ لَا أَطْغَيَنَّ وَ مِنْ عِنْدِكَ وُجْدِي» خدايا حال كه هست و نيست من از توست ،من نيازمند و فقير نشوم. عوامل و ريشه‌‌هاي فقيرکه در جلسه قبل حدود 10 مورد را گفتيم.
ويک مسأله را هم متذكر شديم كه اگر گناه عامل فقر است آنها كه گناه مي‌‌كنند و فقير نمي‌‌شوند خداوند به آنها مهلت مي‌‌دهد تا پيمانه آنها پر شود. با خداوند حساب جاري دارند. و مثال هم زديم به پزشكي كه به مريض مي‌‌گويد بخوريعني خوب شده‌‌اي يا كار از كار گذشته.

1- نيت گناه هم مؤمن را از روزي محروم مي‌‌كند

11- قصد گناه
حديث: امام صادق (ع) فرمود: «إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَيَنْوِي الذَّنْبَ فَيُحْرَمُ رِزْقَهُ» (وسائل‌الشيعه،ج1،ص58) مؤمن نيت گناه هم كه مي‌‌كند از روزي محروم مي‌‌شودهمين كه نيت مي‌‌كند كه امسال عيدي ندهد خداوند هم به ذهن مشتري مي‌‌آورد كه از اين مغازه خريد نكند. دلهادست خداست، چپ كني دل را خداوند دلها را چپ مي‌‌كند.
سؤال: آيا فكر گناه هم گناه است؟
جواب: در بعضي از موارد فكر گناه از نظر پاداش قيامتي گناه نيست. ولي در دنيا نسبت به نيت آن هم حال گيري مي‌‌شود.
قبلاً دركتاب بچه‌‌ها هم به عنوان «باغي كه سوخت» آمده بود در سوره «نون والقلم» درقرآن مي‌‌فرمايد: مردي بود فرزنداني داشت و باغي از ميوه‌‌هاي آن به فقرا هم مي‌‌داد زماني كه پدر از دنيا رفت آنهاتصميم گرفتند بر خلاف پدر از ميوه‌‌هاي باغ به فقرا ندهند يكي از آنها خواست مخالفت كند او را هم به اين كار قانع كردند و تصميم گرفتند مخفيانه و دور از چشم فقرا ميوه‌‌ها را چيده و بفروشند. شب چنين نيتي كردند صبح كه آمدند ديدند باغ سوخته است:
(فَأَصْبَحَتْ كَالصَّريمِ) (قلم /20) (فَتَنادَوْا مُصْبِحينَ) (قلم /21) پس باغشان سوخته و خاكستر و به پشيماني صبح كردند.
مورد ديگر ابرهه تصميم گرفت خانه خدا را خراب كند آمد به مكه كاري هم نكرد مقدمات را انجام و تصميم به اقدام داشت كه خداوند مي‌‌فرمايد: (تَرْميهِمْ بِحِجارَةٍ مِنْ سِجِّيلٍ) (فيل /4)
(فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَأْكُولٍ) (فيل /5) بواسطه پرنده‌‌ها سنگريزه‌‌هايي را به آنها پرتاب كرده و آنها را نابود و مثل كاه جويده شده در آمدند.
پس نتيجه اينكه نيت گناه در قيامت كيفر ندارد ولي در دنيا تنبيه دارد.
حديث داريم كسي كه براي برادرش چاهي بكند اول خودش در آن خواهد افتاد.

2- ظلم طرد نعمت مي‌‌كند

12- ظلم
حديث داريم «كفي بالظلم طارداً بالنعمة» (غررالحكم، ص456) كافي است كه ظلم طرد كند نعمت را. حديث داريم «دوام الظلم يسلب النعم» (غررالحكم، ص456) ظلم سلب نعمت از انسان مي‌‌كند.
13- كسب حرام
«مَنْ كَسَبَ مَالًا مِنْ غَيْرِ حِلِّهِ أَفْقَرَهُ اللَّهُ تَعَالَى» (مستدرك‌الوسائل، ج13،ص63) درآمد از مال حرام مايه فقر است.
14- اسراف
حديث: ان اسرف يورث الفقر و ان القصد يورث الغناء: اسراف سبب فقر و ميانه روي سبب بي نيازي ولخرجي مايه ورشكستگي است. اين همه ساختمان، اين ماشين، اين همه خرج عروسي براي چيست؟
15- تبذير: «مَنْ بَذَّرَ حَرَمَهُ اللَّهُ» (كافي، ج4،ص54)
16- رباخواري: جواب اين شبهه را باز مي‌‌دهيم كه چرا بعضي افراد رباخوارند و ظالمند و مرفهند جواب، جوابجلسه قبل است. و چون سؤال مهم و ممكن است بعضي هفته و جلسه قبل را گوش نداده‌‌اند من تكرار مي‌‌كنم شبهه را در آخرجلسه. حديث داريم ربا خوارگر چه توبه كند ولي باز هم فقير خواهد شد.

3- حسن نيت باعث زياد شدن روزي مي‌‌شود

17- خيانت
حديث داريم «الْخِيَانَةُ تَجْلِبُ الْفَقْرَ» (كافي، ج5، ص133) خيانت فقر را به دنبال دارد. و اين طبيعي است كه اگر خيانت كرديم نظر مردم در داد و ستد و معامله با ما برمي گردد.
و به عكس «حسن نيت» باعث زياد شدن روزي است چون روابط دوستانه و جنس خوب با مشتري رد و بدل مي‌‌شودلذا روزي نياز مي‌‌گردد ،پس اگر مردم فهميدند فلاني اخلاق و روابط و جنس خوب و سود كم دارد خريد بيشتري كرده وبه همديگر خبر داده و كار او پر رونق مي‌‌گردد.
مثال: اگر رعايت بهداشت نكني فقيرمي شوي، دليلش اين است كه رعايت بهداشت نكردن موجب مريض و مريضي باعث فقر مي‌‌شود. پس بعضي از اين مسائل سيرطبيعي دارد.
18- دروغ و سوگند دروغ
نظام، نظام دروغگويي و همه به همديگر چنين رفتار و كلاه برداري و هر كس در شغلي كه دارد نسبت به ديگري چنين مي‌‌كنند.
19- جهل
نمي داند از اين آب و خاك چطور استفاده كند البته بعضي از اين موارد حرف دارد كه ما سريع مي‌‌گذريم مثلاً اسراف باعث فقر است. ما بيست ميليون محصل داريم و هر كدام ميانگين كتاب مي‌‌شود دويست ميليون كتاب. اگر محصلين آنها را جلدكرده و تميز نگه بدارند و سال ديگر هم استفاده كنند با 200 ميليون چند شهرك براي معلمين مي‌‌توان ساخت تا معلم براي اداره زندگي مجبور نشود براي شغل دوم و سوم. و با مطالعه و فراغت بيشتر درس داده و اطلاعات و تحصيلات دانش آموزان را بالا ببرد. حال وقتي كتاب پاره مي‌‌شود بودجه از جاي ديگر صرف شده و از جاي ديگر كم مي‌‌آيد.

4- ولخرجي‌‌ها سبب حسادت و كينه مي‌‌شود

ولخرجي‌‌ها باعث عزت و عظمت نيست بلكه سبب حسادت و كينه مي‌‌شود. به خصوص امسال كه خشكسالي است وگندم ديمي نداريم و دولت بايد گندم بخرد با دلار و كرايه گزاف براي هر شب كشتي كه كنار بندر مي‌‌ماند. نانوا بدمي پزد و ما بد مصرف مي‌‌كنيم. زرنگي نيست دولت مجبور مي‌‌شود بنزين را گران و راننده هم از مسافر بگيرد وهمچنين، چرا بايد به ما بگويند كه در ژاپن در يك سطل گوجه پرورشي و 50 كيلو برداشت مي‌‌كنند و ما از چندين مترزمين، ما با تحصيلات فكر مي‌‌كنيم نبايد بيل به دست بگيريم. دانشمند كشاورز چه عيبي دارد با علم كشاورزي.
علي بن ابي طالب(ع) كشاورز بود. البته علم مفيد، چون بسياري از علم‌‌ها مفيد نيست زيادي از علم‌‌هاي دانشگاه و حوزه و آموزش و پرورش طوري نيست كه اگر ندانيم خطري متوجه ما باشد. و به عكس بسياري از علمها كه بايد بدانيم در كتابها نيست.
بارها گفته‌‌ام يك دختر دبيرستاني اگر نداند كه كوه هيماليا چند متر است ندانستن آن ضرري ندارد. قبلاً هم گفته‌‌ام درباره مسائل مذهبي حتي در صدا و سيما سؤالات بي ربطي مطرح مي‌‌شود. كدام سوره است كه آيه دارد. من كه تفسيركار مي‌‌كنم و نمي‌‌دانم بي دين هستم. كدام سوره الله و رب بيشتر دارد. بلندترين و كوچكترين سوره و از اين نمونه.
نمي دانم چرا طراحان فكرنمي كنند بايد انقلابي شود. چنانكه مقام معظم رهبري در حوزه فرمودند: در كتابهاي حوزه بايد انقلابي صورت گيرد. بسياري از درسهايي كه مي‌‌خوانيم بايد كنار گذاشته و براي مردم چيز ديگر مطالعه، و دخترهاي دبيرستاني بعد از پايان درس براي زندگي كردن كتاب ديگري مطالعه كنند. آيين همسرداري و زندگي و بچه داري را نم دانند درمقابل كوه هيماليا و بزرگترين آبشار وجنگلها كه دانستن وندانستن آن ربطي به زندگي ندارد، ولي اطلاعاتي است كه مثل نان شب واجب است. دختري كه فردا مادر مي‌‌شود و عواملي كه باعث ترسو شدن فرزند مي‌‌شود را نميداند. ولي كوه هيماليا را خوانده يك سري حرفهاست كه. . .

5- انواع علم

ما سه رقم علم داريم. الف: علم مفيد ب: بي فايده ج: مضرعلم مفيد باعث رشد انسان مي‌‌شود نه علومي كه دانستنش جايي را نمي‌‌سازد وندانستن آن خراب نمي‌‌كند. و هچنين در دعاها «عِلْماً نَافِعا» (كافي، ج2،ص573)
وعلم بي فايده: مثل بحث درباره تعداد اصحاب كهف و سگ آنها كه يا 6 يا 7 يا 8 در هر صورت دانستن آن به توچه، به توچه بوعلي سينا چند كيلوست؟ حرف او را بفهم چكار به وزن او داري، شما چند سال داري اين چه نقشي دارد. وفلان پادشاه. . .
قرآن هم داستان كه مي‌‌گويد، نمي گويند چند سال هر چند كه باشد اسم زليخا در قرآن نيست بالاخره خانمي عاشق يوسف شد. اسمش چه بود به تو چه؟ شمال شرقي يا غربي است منزلش؟ عشقش طول كشيد يا موقت بود.
علم مضر: قرآن مي‌‌فرمايد: (وَ يَتَعَلَّمُونَ ما يَضُرُّهُمْ وَ لا يَنْفَعُهُمْ) (بقره /102) ياد مي‌‌گيرند چيزهايي كه ضرر دارد و نفعي هم براي آنها نداردنشانه مفيد بودن علم و انسانهاي باسواد اين است كه هر چه علمشان بيشتر ادب و اخلاق و خلاقيتشان هم بيشتر است مفيد هستند. ولي اگر هر چه علمش بيشتر پرخاشگري‌‌اش بيشتر و باسواد شد مسجد نمي‌‌رود و غرور او را گرفت اين علم مفيد نيست. رابطه‌‌اش با خدا و مردم و خانواده كمرنگ شده.
جهل: جهل به خريدن و فروختن و نحوه خرج كردن.

6- لزوم علم به نحوه‌‌ي خرج كردن

شخصي زماني كه مي‌‌خواست جوراب بخرد چند جفت همرنگ مي‌‌خريد علت پرسيدند گفت هر جفت اگر يكي پاره شد و ديگري سالم ماند مي‌‌توانم از همرنگ ديگرش استفاده كنم ولي اگر همرنگ نباشد يكي كه پاره شد جفت آنرابايد دور بياندازم. پس از خنده شما معلوم مي‌‌شود كه شما هم اين مسأله را نمي‌‌دانستيد ما نمي‌‌دانيم و مصرف بي رويه است. بايد آموزش ببينيم.
سبزي خوردن آموزش دارد ما سبزي را با گل با كاميون به ميدان و از آنجا به دكان بقالي وازآنجا به منزل و بعد سبزي پاك گلهاي آن به سطل زباله شهرداري آنها را به بيرون شهرمي برد براي مصرف يك كيلو سبزي چند بار پول گل مي‌‌دهيم. اين عقل است. نمي دانيم چه زميني و چه چوبي وبراي درب و چه بنايي، با ارزان كار كردن بد كار مي‌‌كنيم و كار خراب گاهي در كل ارزانتر است.
زمان قديم آقايي را براي سخنراني آورده هزار تومان دادند يكي گفت شماها غريب پرست هستيد، حرفهايي كه او زد من هم مي‌‌زنم مرا بيست تومان مي‌‌دهيد يكي گفت شما را كه اين مقدار مي‌‌دهيم بيست نفر پاي منبر شما مي‌‌آيند و اورا بيست هزار نفر باز صرفه با اوست كه نفري ده شاهي حساب مي‌‌شود. باز او ارزانتر است. مي گفتند فلان غذا با درد دلش قيمت فلان غذا تمام مي‌‌شود.
انسان بداند چگونه سبزي و ماست بخورد. مي رود يك بلوز بخرد. بنده عاقل يك بلوزي بخرم كه يقه‌‌اش كيپ باشد ورنگ كرم كه دختر و پسر بتواند بپوشد و زن و مرد، تاسوعا و عاشورا بپوشد، يك بلوز سرخ مي‌‌خرد و يك گل سفيد كه فقط عروس بايد بپوشد و روز سيزده بدرچون نه مي‌‌شود محرم و نه پسر و نه، رنگي انتخاب كن كه چهارفصل باشد.
بچه دار شده كتاب كودك فلسفي را ببر، اگر هر زن زائو كه زاييد اين كتاب را بخواند روش تربيت فرزند را ياد گرفته وقرني هم كتاب مي‌‌ماند. شما گل مي‌‌بري فردا پژمرده مي‌‌شود چرا گل و چرا كتاب نه؟
بايد حساب كنيم عروس و داماد و استاد دانشگاه را چه كتابي ببريم و كادو بردن‌‌ها را بدانيم. چون تابستان است به طلبه‌‌ها عرض مي‌‌كنم كه هر طلبه روي قرآن كار نكند پشيمان خواهد شد، قرآن بايد محور و سرچشمه باشدروي قرآن و تفسير دقت شود و منبرها پر محتوا و كاركردن روي نهج البلاغه شهيد مطهري را: در انتخاب دوست و همسر دقت كنيم كه از ما تا چند نسل چه فرزنداني نه چه شكل وقيافه‌‌اي حرام يا حلال خوار، اخلاق و اعتقادات آنها را در نظر بگيريم نه مثل ظرف بستني يكبار مصرف شويم. نسل وتاريخ را به لقمه و اخلاق نگاه كنيم، و در انتخاب شغل و… آنها به فقر مي‌‌رسند كه عقلشان نمي‌‌رسد براي چگونه مصرف كردن.
حديث: سرمايه را در يكجا مصرف نكنيد، اگر همه را طلا خريدی دزد ببرد فلج مي‌‌شوي و اگر ماشين در دره بيفتد. درچند شاخه مصرف كنيد كه اگر يكي به مشكل خورد راه به ديگري ببريد. تمام در يك شاخه نباشد كه تا يك حادثه آمد فقير شود.

7- ترك بعضي از كارها سبب فقر است

الف: بدهي را نمي‌‌دهد. حديث داريم آنها كه بدهكار هستند و دارند و نمي‌‌دهند كه دستشان خالي نشود، آنها به فقر گرفتار مي‌‌شوند«مَنْ حَبَسَ مَالَ امْرِئٍ مُسْلِمٍ وَ هُوَ قَادِرٌ عَلَى أَنْ يُعْطِيَهُ كَانَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَقْدَرَ عَلَى أَنْ يُفْقِرَهُ» (كافي، ج5، ص101)
ب: اگر خلافي ديده و نهي نكنيم. حديث داريم «أَيُّمَا نَاشِئٍ نَشَأَ فِي قَوْمِهِ ثُمَّ لَمْ يُؤَدَّبْ عَلَى مَعْصِيَةٍ كَانَ اللَّهُ أَوَّلَ مَا يُعَاقِبُهُمْ بِهِ أَنْ يَنْقُصَ فِي أَرْزَاقِهِمْ» (وسائل‌الشيعه،ج16،ص133)
كسي كه بدي را در قومش نشر داده و بر آن معصيت ادب نشود خداوند اول كسي است كه به كم كردن روزي آنها راعذاب مي‌‌دهد.
ج: اگر مكه واجب است و انجام نمي‌‌دهد. حديث داريم «وَ لَا تَخَلَّفُوا عَنْهُ إِلَّا افْتَقَرُوا» (مستدرك‌الوسائل، ج8،ص43) اگر كسي حج بر او واجب شد و نرفت به فقر گرفتار مي‌‌شود.
د: اگر جهاد واجب شود و جبهه نرود.
حديث: كسي كه ترك كند جهاد را خداوند لباس ذلت و فقر در زندگي را به او مي‌‌پوشاند.
ه: ترك صله رحم
حديث داريم اگر با فاميل رفت و آمد نكند و حال اينكه مانعي ندارد و وضعش خوب است گرفتار فقر مي‌‌شود اينها درزندگي انسان اثر مي‌‌گذارد. جدا شدن از اين مسائل همانا و گرفتار فقر شدن همان.
زماني سوار بر هواپيما شده و آماده حركت شديم. اطلاع دادند تمام مسافران و بارها دوباره بايد پياده شود خيلي تعجب كرديم علت پرسيديم كه آيا تروريست داخل شده گفتند نه موش يا سوسكي داخل هواپيما شده، براي يك سوسك يا موش هواپيما را متوقف و بارها را پياده كرديد؟ گفتند بله ممكن است اين سوسك يكي از سيمهاي ارتباطي بين خلبان و برج مراقبت را قطع كرده و تمام محاسيات به هم بريزد حال اگر حساب كنيم در زندگي و افكار ما چقدر از اين سوسكها و موشها هست كه سيمهاي ارتباطي مخلوق را با خالق قطع مي‌‌كند. و انسان حساب كند چطور شد خشكسالي شد، شايد خمس و زكات و به فقرا نداده‌‌ايم و يا امتحان باشد.
سؤال: باز تكرار كنيم كه ترك نماز و حج و جهاد و اين امور انسان را فقير مي‌‌كند، در صورتي كه انسانهايي هستند كه همه را ترك كرده و فقير هم نمي‌‌شوند؟
جواب: خداوند چند كانال دارد، مثل خانه‌‌هايي كه چند شماره تلفن دارد هر كدام شماره‌‌ها به جايي وصل مي‌‌شود. و دورقم برق در منزل و دو ماشين، سنت خداوند فرق مي‌‌كند يكي آنكه افرادي را از اين طريق فقير و ديگر ايمكه گاهي خداوند افراد گناهكار را به حال خودشان وا مي‌‌گذارد. قيامت در دست ماست حال هر كاري مي‌‌خواهد بكند. خوبها تا خلاف كردند حالشان را زودمي گيرد تا متنبه شوند. و عده‌‌اي را هم براي آينده حالگيري مي‌‌كند. آنها كه حساب جاري دارند ساعت به ساعت سراغشان نمي‌‌روند، ولي پول دستي را شايد مرتب از او سراغ بگيرد.
گاهي عينك يك لك مي‌‌بيند فوري پاك مي‌‌كني و گاهي ماشين گلها و لجن زيادي مي‌‌گيرد مي‌‌گويي مسافرت تمام شود يا به شهر برسيم يكباره مي‌‌دهيم كارواش و شستشو. پس فرق مي‌‌كند.
پس برنامه كوتاه مدت حالگيري براي توبه، دراز مدت تا پيمانه‌‌اش براي عذاب پر شود.
مي فرمايد: (إِنَّما نُمْلي‌ لَهُمْ لِيَزْدادُوا إِثْما) (آل عمران /178)
خدايا به حق محمد و آل محمد عوامل فقر را از جامعه و ملت ما دور، و عوامل عزت و سربلندي و تقوا و ايمان و وحدت كلمه و علم و آگاهي و تلاش را روز به روز در جامعه ما زيادتر بفرما.
خدايا ما را دشمن شاد مفرما، و هر نقشه خطرناكي براي اسلام و جمهوري اسلامي طراحي مي‌‌شود، نقش بر آب وطراحان آن را رسوا بفرما.
خدايا رهبر و دولت، امت و ملت ما، نسل و ناموس، عقايد و افكار، مرز و بوم مارا حفظ بفرما.
خدايا قلب آقا، امام زمان (ع) را براي هميشه از همه ما خشنود و ظهورش را تعجيل و مارا از يارانش قرار بده.

«والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته»

نام کتاب : درس هایی از قرآن نویسنده : محسن قرائتی جلد : 1 صفحه : 1519

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست