نام کتاب : درس هایی از قرآن نویسنده : محسن قرائتی جلد : 1 صفحه : 1542
بسم الله الرحمن الرحیم الهی انطقنی بالهدی و الهمنی التقوی
(وَعِنْدَكَ مِمَّا فَاتَ خَلَفٌ، وَ لِمَا فَسَدَ صَلَاحٌ، وَ فِیمَا أَنْكَرْتَ تَغْیِیرٌ، فَامْنُنْ عَلَیَّ قَبْلَ الْبَلَاءِ بِالْعَافِیَةِ، وَ قَبْلَ الْطَّلَبِ بِالْجِدَةِ، وَ قَبْلَ الضَّلَالِ بِالرَّشَادِ، وَ اكْفِنِی مَئُونَةَ مَعَرَّةِ الْعِبَادِ، وَ هَبْ لِی أَمْنَ یَوْمِ الْمَعَادِ، وَ امْنَحْنِی حُسْنَ الْإِرْشَادِ. وَ ادْرَأْ عَنِّی بِلُطْفِكَ، وَ اغْذُنِی بِنِعْمَتِكَ، وَ أَصْلِحْنِی بِكَرَمِكَ)الصحیفةالسجادیةص98 بینندگان عزیزبحث را شب اول رجب شب تولد امام باقرع گوش میدهند, كه من تولد آن حضرت راتبریك میگویم وهمچنین آمدن ماه رجب را. كه حساب ماههای رجب، شعبان، رمضان از بقیه ماهها جداست، ورجب فصل كار خیر و عبادت است گرچه سال از فروردین شروع میشود ولی اگر به مفاتیح الجنان رجوع كنیم شروع ماهها از رجب است برای كارهای الهی وعبادی، و لذا در قیامت خطاب میشود كه «این الرجبیون» كجایند آنهایی كه از ماه رجب خوب استفاده كردند. رجب آماده باش برای شعبان و آن برای رمضان است. بحث ما در تفسیر دعای مكارم است كه از ماه مبارك رمضان گذشته شروع و انشاءالله میخواهیم تا ماه رمضان آینده به پایان برده و در این ماه رمضان بحث تفسیر سورهای را آغاز كنیم ,لذا جملات را خلاصهتر میگذریم. در دعای مكارم الاخلاق یعنی اخلاق كریمه امام سجادع صفات انسانهای نمونه را فرموده و آن دهها مورد كه یكی ازآنها رسیدیم به این جمله: (وَ عِنْدَكَ مِمَّا فَاتَ خَلَفٌ)و نزد تو است هر چه از دست رفته جانشین آن. وخدایا توفیقی عنایت فرما كه آنچه تلف كرده جبران كنم، چیزهایی كه تا حالا از دست رفته، كوزهای افتاده و مقداری از آب آن رفته نگذاریم بقیه آبها تلف و از بین برود، اگر تابحال حجاب خوبی نداشتهایم به خاطر كرامت و بزرگی این ماه مردم را اذیت نكرده بلكه خدمات بیشتری ارائه دهیم. اگر نفری یك خدمت اضافی انجام دهیم میشود چهل میلیون. آنچه گذشته، گذشته، از این به بعد مواظب بوده وحواس خود را جمع كنیم. كه همه چیز و سر چشمه آن دست خداست كه: قرآن میفرماید:(وَ إِنْ مِنْ شَیْءٍ إِلاَّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ)الحجر(21)و هیچ نیست مگر سرچشمه و خزینه آن بهدست خداست كه نازل نمیكند آن را مگر به مقدار معلوم و مشخص، آنچه از روزی و آب و نعمت به ما میدهد مقداری یا كمی از آن است كه نزد خود دارد. گفتهاند: تا ریشه در آب است امید ثمری هست. هرچه شاخه و برگها رامی شكنیم ریشه آن به دست خداست، ولی سرنوشت كارها در جبران و ادامه و تلف و جبران به دست ماست، و خداوند هم بر اساس كار ما نعمت داده یا محروم میسازد. قرآن میفرماید:(زاغُوا أَزاغَ اللَّه)الصف(5): منحرف و چپه شوید,خدا هم چپه و منحرف میكند. در جای دیگر میفرماید:(وَ إِنْ عُدْتُمْ عُدْنا)الاسراء(8) برگردید برمی گردم. در جای دیگر میفرماید:(إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ)الرعد(11) اگر تصمیم بگیریم بر ترك عیبها و گناه امداد الهی برای ما حتمی است. ودرجای دیگر میفرماید:(إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُم)الاسراء(7)در جمله بعد میفرماید:(وَ لِمَا فَسَدَ صَلَاح)الصحیفةالسجادیةص98 وبرای چیزی كه فاسدشده اصلاحگری كنم، خلاصه ماشین قراضهها را تعمیر و عیبها را بر طرف كنیم. حضرت سؤال فرمودند: كه امیدواركننده وامیدبخش ترین آیه قرآن كدام است؟ یكی جواب داد: "توبواالی الله جمیعا" و دیگران هم. . . حضرت فرمود: این آیه است كه:(إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ)هود(114) كارهای خوب، كارهای بد راازبین میبرد، و لذا با امید به این آیه هیچ انسانی در بن بست قرار نمیگیرد ودراسلام هم چنین چیزی نداریم. حدیث: یكی پرده كعبه را گرفته بود و میگفت: ای خدا مرا ببخش، بعد میگفت میدانم مرا نمیبخشی حضرت سؤال كرد چرا چنین میگویی؟ گفت: رفتهام كربلا امام حسین ع را كشتهام. حضرت ع فرمود: یاس تو از گناه تو بزرگتر است. نباید گفت از ما ما گذشته، چه بسیار انسانها كه گفتند: برای سواد و یادگیری از ما گذشته، رفتند و موفق شده و مدرك هم گرفتند، آنقدر بازاری داریم كه وقتی شكست خورد مایوس میشود. من این حدیث را قبلا هم گفتهام: كه اگر كسی در شغلی شكست خرد، كارش را عوض كند. گفتهام كه داروین نابغه در چند رشته شكست خورده تا در رشته علوم پزشكی موفق شد. بسیاری از نوابغ در بعضی رشتهها نا موفق بوده و شكست خوردهاند، پس بن بست نیست خداوند است كه (یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ)الكافی ج2ص432 خداوند بدهیها را تبدیل به خوبی میكند. مثال: آب كثیف پای درخت و بته، میوه و گل میشود، خدائی كه اینچنین است بس. . . بعد میفرماید: كارهایی كه تو منكر و بد میدانی تغییر دهم. فلان آهنگ بد را دیگر گوش ندهیم و فلان كتاب بد، مغز من امانت است به چه دلیل در اختیار فلان خواننده و نویسنده قرار دهم و همچنین فلان رفیق، سیگار، انسان امانت و نعمت را در اختیار دشمن میگذارد، این دشمن انسان، فكر وسلامتی است. حال گیرم توانستیم با كلاه برداری وخلاف زیلوها را تبدیل به قالی كنیم آیا این ارزش دارد؟ و از دعاهای ماه رمضان است كه:(غَیِّرْ سُوءَ حَالِنَا بِحُسْنِ حَالِكَ)مستدركالوسائل ج7ص447بدی حالم را به خوبی خود تغییر بده وخدایا خود میتوانی و در قرآن میفرمایی: (إِنْ یَشَأْ یُذْهِبْكُمْ وَ یَأْتِ بِخَلْقٍ جَدیدٍ) فاطر(16) اگر خدا بخواهد عدهای رامی برد و گروه دیگری را میآورد. پس خدایا عیبهای مرا هم به كارهای خوب جبران كن. خدایا این دست توست، ودر دعا هم داریم كه: اگر تا حال اسم من در دفتر بدها بوده حال اسم مرا در دفتر خوبها ثبت فرما. خداوند این كارها راكرده و میكند,ولی ما باید عمل مثبت نشان دهیم. حدیث: خداوند میفرماید: اگر شما یك وجب به طرف من بیایید من یك گام به طرف شما میآیم. حدیث: اگر سیلی زدهای به ناحق توبه و طرف راهم راضی كنی خداوند هم زود راضی میشود در دعا داریم كه: (یا سریع الرضا)إقبالالأعمال ص709ای كسی كه زود راضی میشوی. وماه رجب خوب ماهی است كه اولیاء در ماه رجب از خداوند عمر طولانی طلب میكردند و برای درك فضیلت، بعدمیفرماید: (وَ قَبْلَ الْطَّلَبِ بِالْجِدَةِ) الصحیفةالسجادیةص98قبل از در خواست هر چیز آن را بیابم. مثال: كلیدی را گم كرده ممكن است با یك نگاه اول پیدا و ممكن است چند ساعت از عمر انسان تلف شود. یك مشتری خوش حساب با پول نقد نه بدحساب نسیه تامن دنبال پول او بدوم. بعد میفرماید:(وَ قَبْلَ الضَّلَالِ بِالرَّشَال)الصحیفةالسجادیة(ع)ص98 چرا اول به فلان بدبین شده و بعد از تحقیق و بررسی زیاد پی به اشتباه خود ببرم بلكه از اول به كسی سوءظن نداشته باشم، به عكس كار ما كه اول بدبین شده ونگاه به دختر و پسری عاشق شده بعد میگوییم عشقش را ازدل ما بكن، نگاه نكن تا عاشق شوی. مثال: اول میخوریم تا درد دل میكنیم بعد میرویم دكتر، بعضی چنین هستند، صبح كاهو میخورد میگوید سردی است، بعد دارچین میخورد گرمی شده، خیار میخورد سردی شده، چایی نبات میخورد، گرمی شده هندوانه میخورد، سردی شده، خرما میخورد. بابانخور خوب میشود. مثال: چكی كه نباید برود بانك پول به حساب نباشد برگردد، آنقدر بده و بستان در كار نباشد مثال: و فرزند منحرف شده و با سختی و زجر او را هدایت كنم. بعد میفرماید:(وَ اكْفِنِی مَئُونَةَ مَعَرَّةِ الْعِبَاد)الصحیفةالسجادیةص 98 كفایت كن از مخارج ضرر مردم مرا(مَعَرَّةِ)ضرر(مَئُونَةَ)مخارج(الْعِبَاد) مردم… ضررهایی از جانب مردم برای انسان پیش مآید مثل تصادف، جریمه، بیمه، مهمانیهای بد و. . . البته این به معنای فقط دعا كردن نیست بلكه باید انسان هم عمل و جبران داشته باشد تا خداوند هم عنایت فرماید. بعد میفرماید: (وَ هَبْ لِی أَمْنَ یَوْمِ الْمَعَاد)الصحیفةالسجادیة(ع)ص98 رو قیامت در امنیت باشم آنقدر قیامت سخت است كه قرآن میفرماید:(وَ تَرَى النَّاسَ سُكارى وَ ما هُمْ بِسُكارى وَ لكِنَّ عَذابَ اللَّهِ شَدیدٌ)الحج(2) مردم را مست میبینی و حال این كه مست نیستند بلكه عذاب عقل را از سر آن بیرون كرده، و آن روزی كه:(خُشَّعاً أَبْصارُهُم)القمر(7) چشمها گریه میكند. دستها را به دندان گرفته، كهای كاش با فلانی رفیق نمیشدم. (و ناكِسُوا رُؤُسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ)السجده(12)(مجرمین)در پیشگاه خدا سر به پیش هستند من سر بلند باشم، وپوست شهادت تماس وپا شهادت رفتن و دست شهادت سیلی و دزدی میدهد. جواب میشنود:(أَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذی أَنْطَقَ كُلَّ شَیْءٍ)فصلت(21)دست من نیست خدا مرا به زبان آورده. همان خدایی كه در دنیا گوشت زبان را به حرف آورد، در قیامت هم دست و پا و. . . را به حرف میآورد بعد میفرماید: (وَ ادْرَأْ عَنِّی بِلُطْفِكَ)الصحیفةالسجادیةص98با لطف خود خطر را از من دور كن. درهرمسافرتی نسبت به هر دوری كه چهار چرخ ماشین میزند خداوند بلا را از ما دور میكند، نسبت به هر دور یك خطر تركیدن لاستیك و. . . یك الحمدلله آبكی شاید آخر آن بگوییم، و نسبت به هر انی كه با وارد شدن خون به قلب ممكن است لخته شود. یك لحظه فیلم دوربین تمام شود دیگر عكس بر نمیدارد و یك لحظه حافظه گرفته شود اسم خود را هم فراموش میكنیم، چشم یك نعمت نیست بلكه آن به آن نعمت است، و هر عكس دوربین یك نعمت و هركلمه و هر دور چرخ ماشین یك نعمت، و خدایا هر بلاءآسمانی و زمینی(مِنْ فَوْقِكُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُم)بحارالأنوارج9ص16و همه شرور را از ما دور كن و فتنهها، و در انقلاب چقدر فتنه از ما دور شد، بگویند مشكلات است، بله هست، تورم، گرانی، ولی باید دید در طول انقلاب چه كسی كمك ما كرده، شخصی اسمش "مخفی " بود، دیدند لاغر رنگ پریده هست پرسیدند چرااین گونهای؟ گفت: من باید مرده باشم خوب است كه اینچنین هستم، گفتند چرا؟ گفت: هر كس به دوستش نامه مینویسد دارد كه: "مخفی "نماند، باز خوب است كه من ماندهام، منتهی رنگم پریده. از روز اول همه گفتند: جمهوری اسلامی نماند و تحریك صدام و جنگ تحمیلی برای این بودكه نماند، ولی مانده بامشكلات، البته بعضی از مشكلات هم مربوط به خود ماست، مثلا كار هست ولی استخدام و میز میخواهد وگر نه جوانها میتوانند مشكل مسكن را حل كنند، بایددیدقدرت واستعدادجوان كجاصرف میشود. البته ورزش راهم من دوست دارم و هم كارخوبی است. مقام معظم رهبری فرمود: "ورزش برای بزرگ سالان واجب است و برای جوانان لازم. البته بعضی از كارها زشت است كه رنگ قرمز و آبی، جسارت، توهین، سبك كاری و. . . از آن هابپرسیم، سواد، كتاب، خانه داری و مشكل دیگری نداری، مقداری كه لازم است , باید نسبت به جوانی و تلف كردن عمر بیشتر فكر كنیم. بعد میفرماید: (وَ أَصْلِحْنِی بِكَرَمِكَ)الصحیفةالسجادیةص98 اصلاح یك مسأله كلی است، مانند اصلاح در عقاید، اجازه ندهید در كشور امام زمان(عج) اشكالی در ذهن داشته باشی و بماند، اصلاح در اخلاق، خود را بی عیب ندانیم، و همه قابل اصلاح هستیم. حدیث: حضرت زهرا(س) میفرماید: همه دستورات و احكام اسلام برای اصلاح است. (فَجَعَلَ اللَّهُ الْإِیمَانَ تَطْهِیراً لَكُمْ مِنَ الشِّرْكِ، وَ الصَّلَاةَ تَنْزِیهاً لَكُمْ عَنِ الْكِبْرِ، وَ الزَّكَاةَ تَزْكِیَةً لِلنَّفْس)بحارالأنوارج29ص223 خداوند قرار داده ایمان را برای دوری از شرك، و نماز برای پاكی شما از كبر و غرور، و زكات را برای تزكیه نفس، در نماز روزی بار بالاترین نقطه بدن یعنی پیشانی را بر روی خاك میگذاری تا گرفتار غرور نشوی وزكات برای اصلاح و دوری از بخل است، زمانی كه انسان با دست خود بخش از مال خود رامی دهد. دردعایی كه مربوط به امام زمان(عج)است درباره اصلاح آمده: -اصلاح فرد و شخص: (اللهم ارزقناتوفیق الطاعة و بعدالمعصیة و صدق النیة و عرفان الحرمة واكرمنا المصباحللكفعمی) ص280 خدایا روزیام كن طاعت خود را، و دوری ازمعصیت وراستی درنیت وشناخت حرام، بزرگیام بخش.(بالهدی والاستقامة، واملأقلوبنا بالعلم والمعرفة، طهر بطوننا منالحرام والشبهة، واكفف ایدینا"در هدایت و استقامت بر آن، دلم را پر از علم و عرفان كن، شكم ما را از حرام و مال شبهه پاك گردان، و دستانمان عن الظلم والسرقه، واغضض ابصارناعن الفجور والخیانة، و اسد اسماعنا عناللغو والغیبة) ما را از ظلم و دزدی باز دار، باز دار چشمانمان را ازبدی و خیانت در نگاه، و باز دار گوشهایمان را از بیهوده و غیبت. -اصلاح اجتماعی:(و تفضل علی علمائنا بالزهد والنصیحة و علیالمتعلمین بالجهد والرغبة وعنفرما)بر دانشمندان ما به ساده زیستی و خیر خواهی، عنایت بر دانشجویان به تلاش و رغبت در دانش «و علی المستمعین بالاتباع والموعظة» و توفیق بر شنوندگان به تبعیت و نصیحت خواهی. گاهی افراد جوی مینویسند و میگویند و گوش میدهند برای فتنه كردن. حدیث: حضرت امیر(ع) سخنرانی میفرمود و حسن بصری سریع مینوشت، حضرت(ع)فرمود: تو سامری هستی، سامری از طلاها و آثار رسول چیزهایی را گرفته و كذلك سولت لی نفسی و چیزهایی را برای گمراهی مردم ساخت، ساخت و بافت و تو هم سوژههایی را از من گرفته و با افكار قاطی , جمعیتی را همراه خود میكشانی. بعد میفرماید:(و علی مشایخنا بالوقار والسكینه و بزرگسالان ما را وقار و آرامش عطا فرما، و جوانان را حال توبه، و زنها ئ دختران ما را حیا و عفت و وعلی الغزاة بالنصر والغلبة اغنیاء) ما را روح بزرگ كه از مال بگذرند، و فقرارا صبر، و بر رزمندگان یاری و پیروزی، مسئولین و امراءرا عادل قرار بده، و رعیت و مردم را با انصاف. -اصلاح خانوادگی: در این باره آیهای در قرآن كه میفرماید: "و ان خفتم. . . این در باره اختلافات خانوادگی است كه آمار طلاق بالارفته حال اگر سه دقیقه پنج دقیقه شد تلویزیون آن را قطع نكند. (وَ إِنْ خِفْتُمْ شِقاقَ بَیْنِهِما فَابْعَثُوا حَكَماً مِنْ أَهْلِهِ وَ حَكَماً مِنْ أَهْلِها إِنْ یُریدا إِصْلاحاً یُوَفِّقِ اللَّهُ بَیْنَهُما)نساء(35) اگر ترسیدید كه فاصله و اختلاف زن و شوهر را، پس سریع برانگیزید حكمی و داوری از زن و حكمی ازمرد، اگر اراده اصلاح داشته باشید خداوند توفیق داده و كمك میفرماید بر اصلاح آنها. . . این آیه حدود 20 نكته دارد. نكتههایی در باره این آیه: (كه تا قبلا و 12 نكته جدید پیدا كرده ام) اگر دبیر و یا طلبهای است یادداشت كرده و دل برای قرآن بسوزانیم كه یك آیه با 20كلمه نكته كه تازه من با سوادی هم كه ندارم و طلبه عادی، چه كسی میتواند جملهای بگوید كه با 15 حرف نكته داشته باشد. 1-(إِنْ)یعنی اختلافات طبیعی است و خیلی وحشت نكنید چون نفرمده «واذا» یا «ولو» كه اگر میفرمود یعنی هیچ اختلافی نیست و با «اذا» یعنی در همه خانواده هااختلاف هست با «ان» یعنی درصد. 2-(خِفْتُمْ) یعنی اگر میترسید یعنی بدون دلیل دخالت در زندگیها نكنید و تجسس هم نداشته باشید(دخالت درزندگی به توچه؟ میفرماید اگر نگران شدید فضولی كنید، خوف فضولی ممنوع است، قبل از ترس فضولی ممنوع) 3- «خفتم» یعنی علاج واقعه راقبل از وقوع باید كرد، یعنی نگذارید كارد به استخوان برسد و كار از كار بگذرد و بعداقدام كنید. 4-(تُمْ) دركلمه(خِفْتُمْ) یعنی باید جامعه احساس مسئولیت كند نه فقط اگر والدین ترسیدند از اختلاف، پس جامعه در مقابل عروس و دامادها مسئول است. 5- "شقاق "یعنی: عروس و داماد یك روح در دو پیكرند، چون نمیفرماید: "اختلاف "ین دو نفر است ولی یكی كه دوتا میشود میگن شقه گوشت. مثل: شقه گوشت كه یكی بود و دو تا شد. می فرماید: اینها كه یكی بودند چرا دو تا شدند، حق این است كه یكی باشند. مثال: یكی گفت: ارتشی و سپاهی دو لشكر الهی، بلكه یك لشكر الهی چرا دو تا. 6- «فاء» در كلمه(فَابْعَثُوا) یعنی سریع جلو مشكل جدایی را بگیرید و اقدام كنید. نفرموده: بعضی ممكن است بگویند به ما چه مربوط است لذتها را با هم و مشكلات را هم با هم باشند، بعضی انگیزه برای اقدام در رفع اختلاف ندارند. 7-(فَابْعَثُوا) یعنی انگیزه ایجاد كن برای اینكه بعضی افراد برای این كارها انگیزه لازم را ندارند. 8-(حَكَما) نه "حكام " شور ندهید و كاروان راه نیندازید، یكی بس است از فامیل زن و یكی از فامیل مرد، چون بعضی از مراسم بله برون به اندازه عقد جمع میشوند، كمك باشد یكی كافی است. 9-(حَكَما) حقوق مساوی در مرد و زن هم هست، مثل این مورد البته در ارث مرد دو برابر دارد. 10-(مِنْ أَهْلِهِ)چرا از فامیل الف: سوز دارد، دادگاه بیرونی سوز ندارد. ب: سریع است، با ترافیك هم دو ساعته میرسد. ج: خرج ندارد، بی هزینه یا كمك هزینه است با ییییك بشقاب میوه. د: آبروریزی ندارد، درون گروهی است و كسی متوجه نمیشود. ه: دقیق است، چون اخلاق همدیگر را میشناسند. این دادگاه خانوادگی بر دادگاه بیرون امتیاز دارد. 11-(إِنْ یُریدا إِصْلاحاً) هر دو داور باید هدف و اراده اصلاح داشته باشند، و بی طرف باشند نه اینكه هرنمایندهای به نفع طرف خود حكم كند، او میكشید و من میكشیدم اگر باشد بیشتر فتنه میشود. 12-(یُوَفِّقِ اللَّهُ): اگر نیت خوب و اصلاح داشتیم خداوند امداد میكند، می گویند چكار كنیم خدا توفیق داده وحرفها اثر كند، كلیدش این است كه نیت خوب داشته باشیم تا خداوند امداد وكمك فرماید، و این مربوط به حسن نیت ماست. حالا آخرین نكته اینكه لحن آیه این بود كه از فتنه شروع و به طرف آشتی بروید. خود آیه هم از فتنه م "شقاق " شروع كرده و به اصلاح وتوفیق پایان یافته محتواو الفاظ هماهنگ است. امام سجاد(ع)می فرماید: به من توفیق بده تا اصلاح كنم. اصلاح شخصی، اجتماعی، خانوادگی خدایا: به حق محمد و ال محمد ما را در خط اهل بیت(ع)قرار بده خدایا: تمام بركات رجب و شعبان و رمضان را نصیب تمام مابفرما. خدایا هر چه از دست ما رفته، توفیق جبران رحمت بفرما. والسلام علیكم و رحمة الله و بركاته
نام کتاب : درس هایی از قرآن نویسنده : محسن قرائتی جلد : 1 صفحه : 1542