36- تنها كسانى كه گوش شنوا دارند [دعوت تو را] مىپذيرند؛ و [لى] مرده دلان [ناباور] [1] را [وقتى] خدا برانگيزد، [متوجه خواهند شد] [2] آن گاه [همه] به پيشگاه او بازگردانده مىشوند. 37- آنها مىگفتند: چرا [مانند پيامبران پيشين] [3] معجزهاى از پروردگارش بر او نازل نشده است [4]؟ [در حالى كه قرآن معجزهاى است جاودانه] [5]، بگو: خدا قادر است كه [هر] معجزهاى نازل كند، ولى بيشترشان نمىدانند. 38- هيچ موجود زندهاى در زمين نيست و نه پرندهاى كه با دو بال خود پرواز مىكند، مگر آنكه گروههايى هستند همانند شما [آفريده شده و روزىخوار]؛ ما در كتاب [آفرينش و تقدير] هيچ چيز را فروگذار نكردهايم، آن گاه در پيشگاه پروردگارشان احضار خواهند شد. 39- كسانى كه آيات ما را دروغ شمردند، كر و گنگ در تاريكيها [ى جهل] به سر مىبرند؛ خدا هر كه را بخواهد گمراه كند [6]؛ و هر كه را بخواهد [و شايسته ببيند] بر راه راست قرارش خواهد داد [7]. 40- بگو به نظر شما اگر عذاب خدا يا رستاخيز بر شما فرا رسد- اگر راستگوييد- آيا جز خدا را [به يارى] مىخوانيد؟ 41- [هرگز!] بلكه فقط او را [به فرياد] مىخوانيد [8]، و اگر او بخواهد، مشكلى را كه به آن اشاره مىكنيد از ميان بر مىدارد و افرادى را كه [در قدرت، با خدا] شريك مىدانستيد، از ياد مىبريد. 42- بر امتهاى قبل از تو [نيز پيامبرانى] فرستاديم و [چون به راه نيامدند، براى آزمايش] آنها را به سختى و گزند گرفتار كرديم، بسا كه زارى كنند [و به درگاه ما بازآيند]. 43- چرا هنگامى كه سختگيرى ما به آنها رسيد، [توبه و] زارى نكردند؟ بلكه دلهايشان سخت شد و شيطان اعمالشان را در نظرشان آراست [9] 44- و چون همه تذكراتى كه به آنها داده شده بود به فراموشى سپردند، [براى آزمايش و اتمام حجت] درهاى هر نعمتى را به رويشان گشوديم، تا بدان سرمست شدند، آن گاه ناگهان آنها را [به تازيانه كيفر] گرفتيم، به گونهاى كه همه در نوميدى فرو رفتند. [1]- مفهوم آيه به بيان ديگر در آيه 52 روم (30) آمده است. [2]- براى توجيه افزوده، به آيه 12 سجده (32) توجه فرماييد. [3]- براى توجيه افزوده، به نيمه دوم آيه 5 انبياء (21) و آيه 48 قصص (28) توجه فرماييد. [4]- به آيات 90- 93 اسراء (17) كه نظر مخالفان را در اين مورد به صورت مشروح بيان داشته است، توجه فرماييد. [5]- به آيه 38 يونس (10) توجه فرماييد. [6]- با آيه 27 ابراهيم (14) وَ يُضِلُّ اللَّهُ الظَّالِمِينَ مقايسه فرماييد. [7]- با آيه 16 مائده (5) يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ مقايسه فرماييد. [8]- به آيات 65 عنكبوت (29) و 32 لقمان (31) توجه فرماييد. [9]- در رابطه با عبارت اخير، به آيه 36 زخرف (43) و نيز به آيات 103- 105 كهف (18) توجه فرماييد.