53- اين [كيفر] از آن جهت است كه خدا هيچ نعمتى را كه به گروهى ارزانى داشته، تغيير نخواهد داد، مگر آن گاه كه انديشه و روش خود را تغيير دهند [1]، و از آن جهت كه خدا شنوايى داناست؛ 54- [شيوه آنان] همچون شيوه فرعونيان و پيشينيانشان است؛ آيات پروردگارشان را دروغ شمردند، ما هم به كيفر گناهانشان آنها را هلاك كرديم و فرعونيان را غرقه ساختيم؛ و همگى ستمكار بودند. 55- بدترين موجودات زنده در نظر خدا كسانى هستند كه انكار ورزيدند و ايمان نمىآرند. 56- [همان] كسانى كه [چند بار] از آنها پيمان [همزيستى مسالمت آميز] گرفتى و همواره بىپروا پيمان خويش را مىشكنند [2]. 57- اگر در جنگ بر آنان دست يافتى، با [سختگيرى بر] آنها پشت جبهه، آنان را پراكنده ساز، بسا كه پند پذيرند. 58- اگر [با شواهدى] از [پيمانشكنى و] خيانت گروهى ترس داشتى، پيمانشان را به آنها بازگردان [3] كه [وضع طرفين] يكسان باشد، كه خدا خائنان را دوست ندارد. 59- انكار ورزان مپندارند كه [از مجازات] جستهاند! هرگز [خداى را] [4] به تنگ نمىآورند [5]. 60- در برابر آنها آنچه توان داريد، نيرو [ى رزمى] و مركب كارآمد آماده كنيد، تا به آن وسيله دشمنان خدا و دشمنان خودتان را بترسانيد و نيز دشمنان ديگرى را كه نمىشناسيد، و [لى] خدا آنها را خوب مىشناسد [6]؛ و هر چه در راه خدا هزينه [دفاعى] كنيد، [پاداش آن] به تمامى به شما داده مىشود و مورد ستم قرار نخواهيد گرفت. 61- اگر [دشمنان] براى صلح تمايل نشان دادند، تو هم به آن متمايل شو و بر خدا توكل كن، كه او شنوا و داناست. [1]- معنى و مفهوم اين آيه به بيان سادهتر در آيه 30 شورى (42) آمده است؛ ضمناً مورد خاص آن را در آيه 112 نحل (16) ملاحظه فرماييد. [2]- تعريض به يهوديان مدينه است. [3]- منظور اين است كه: «انقضاى پيمان را به آنان اعلام كن». بديهى است پيمانى كه فقط براى يك طرف ايجاد امنيت كند، قابل احترام نيست. [4]- براى توجيه افزوده به آيات 2 و 3 توبه (9) توجه فرماييد. [5]- مفهوم آيه به بيان ديگر در آيه 4 عنكبوت (29) آمده است. [6]- منظور دورويان هستند؛ از توجه به آيه 101 توبه (9) اين نتيجه گرفته مىشود.