19- آيا توجه نكردى كه خدا آسمانها و زمين را به حق [و با هدف] آفريده است؟ اگر بخواهد، شما را [از ميان] مىبرد و خلق جديدى مىآورد [1]، 20- و اين [كار] بر خدا دشوار نيست. 21- همه در پيشگاه خدا ظاهر خواهند شد و ضعيفان [دنبالهرو] [2] به سرورى خواهان گويند: ما پيرو شما بوديم، آيا ممكن است بخشى از عذاب خدا را از ما بازداريد؟ گويند: اگر خدا راهى [براى گريز] به ما نشان مىداد، ما نيز شما را راهنمايى مىكرديم [3]؛ [اكنون] يكسان است كه بيتابى كنيم يا شكيبا باشيم، راه گريزى نيست. 22- همين كه كار [داورى] انجام مىشود، شيطان [به گناهكاران] گويد: خدا به شما وعده داد، وعده درست، من هم به شما وعده [بىجا] دادم و خلف وعده كردم؛ و [لى] هيچ سلطهاى بر شما نداشتم [4]، جز اينكه دعوتتان كردم و پذيرا شديد؛ پس مرا ملامت نكنيد، خود را ملامت كنيد [5]، نه من فريادرس شما هستم و نه شما فريادرس من [6]، به مشاركتى كه در گذشته براى من [در كار خدا] قائل شده بوديد [و به جاى تسليم در برابر او، در برابر من تسليم شديد]، بىاعتقاد بودم؛ براستى ستمگران عذابى دردناك [در انتظار] دارند. 23- و مؤمنان نيكوكار به باغهايى از بهشت درآورده مىشوند كه نهرها در دامن آن جارى است و طبق قانونمندى پروردگارشان جاودانه در آن به سر برند، [در حالى كه] درودشان در آنجا سلام است [7]. 24- آيا توجه نكردى كه خدا چگونه سخن نيكو را به درخت زيبايى تشبيه كرده كه ريشهاش [در زمين] استوار و شاخههايش در فضا [سركشيده] است؛ [1]- عبارت اخير به بيان ديگر در آيه 133 انعام (6) آمده است. [2]- در مورد عدول از قاعده املايى در كلمه «ضعفاء» به زيرنويس سوم آيه 245 بقره (2) مراجعه فرماييد. اين كلمه 4 بار در قرآن تكرار شده است، دو بار آن به شكل «ضعفؤا» ثبت شده است: يكى در همين مورد و ديگرى در آيه 47 غافر (40). [3]- اين محاجه در موارد ديگرى از قرآن، از جمله در آيات 38 و 39 اعراف (7)، 31- 33 سبأ (34) و 47 و 48 غافر (40) هم آمده است. [4]- به آيات 99 و 100 نحل (16) توجه فرماييد. [5]- به آيه 27 ق (50) توجه فرماييد. [6]- مفهوم اين آيه به بيان ديگر در آيات 48 انفال (8) و 16 حشر (59) آمده است؛ به آيه 120 نساء (4) هم توجه فرماييد. [7]- به آيات 23 و 24 رعد (13) و 73 زمر (39) توجه فرماييد.