65- صاحب اختيار آسمانها و زمين و ما بين آنهاست؛ پس [تنها] او را بندگى كن و بر بندگىاش پايدار باش؛ آيا همتايى با ويژگيهاى او سراغ دارى [كه دست نياز به سويش دراز كنى]؟ 66- انسان مىگويد: آيا چون بميرم، زنده [از گور] اخراج خواهم شد؟! 67- آيا همين انسان توجه ندارد كه قبلًا او را آفريديم، در حالى كه هيچ چيز نبود [1]؟ 68- سوگند به پروردگارت كه قطعاً آنها را با شيطانها [يى كه به دوستى خود گرفته بودند] [2] احضار مىكنيم، آن گاه همه آنان را يقيناً در اطراف دوزخ، به زانو درآمده، حاضر خواهيم كرد. 69- آن گاه از هر گروه، كسانى را كه در برابر خداى رحمان سركشتر بودهاند، بيرون مىكشيم. 70- در آن هنگام ما بهتر مىدانيم چه كسانى به درآمدن در آتش سزاوارترند. 71- و هيچ يك از شما نيست مگر اينكه به [آستانه] جهنم مىرسد [3]؛ [اين برنامه] بر پروردگارت حتمى و قطعى است. 72- آن گاه پرهيزكاران را نجات مىدهيم و ستمگران را به زانو درآمده در آنجا رها مىكنيم. 73- چون آيات روشنگر ما بر آنها خوانده شود، انكار ورزان [در مقام مفاخره] به باور داران مىگويند: كدام يك از [ما] دو گروه جايگاه بهتر و مجلس آراستهترى دارند؟ 74- چه بسيار مردم روزگاران را قبل از آنان هلاك كرديم كه اثاث [زندگى] و منظرشان آراستهتر بود. 75- بگو: آنان كه به گمراهى افتادند، خداى رحمان بايد [در همان راه] دوامشان دهد، دوامى لازم و كافى [4]، تا مجازاتى را كه به آنان وعده داده شده است، مشاهده كنند كه ممكن است عذاب دنيا و يا رستاخيز باشد؛ بزودى متوجه خواهند شد كه جايگاه چه كسى بدتر و نيرويش ضعيفتر است [5]. 76- خدا بر هدايت راهيافتگان مىافزايد [6]؛ و آثار شايسته و پاينده نزد پروردگارت از نظر پاداش و سرانجام، نيكوتر است. [1]- به آيه 1 انسان (76) توجه فرماييد. [2]- براى توجيه افزوده، به آيه 36 زخرف (43) توجه فرماييد. [3]- شيخ المفسرين طبرسى و بعضى ديگر از مفسران عقيده دارند «ورود» در اينجا به معنى رسيدن و اشراف بر آن است، و به آيه 23 قصص (28) استدلال مىكنند (وَ لَمَّا وَرَدَ ماءَ مَدْيَنَ ... هنگامى كه موسى كنار آب مدين رسيد). طبرسى اضافه كرده است كه دليل صحت اين نظر، آيات 101 و 102 انبياء (21) است كه مىگويد: «كسانى كه به پاداش نيكوى ما رسيدهاند، از جهنم دورند و صداى آن را نمىشنوند». [4]- منظور مهلت دادن است، به آيات 24 لقمان (31) و 178 آل عمران (3) توجه فرماييد. [5]- مفهوم اين آيه به بيان ديگر در آيات 178 آل عمران (3) و 44 انعام (6) آمده است؛ ضمناً جمله آخر آيه مورد بحث، پاسخ گفتار انكار ورزان است كه در آيه 73 همين سوره (مريم) آمده است. براى تكميل بحث آيه اصلى، به آيه 85 غافر (40) توجه فرماييد. [6]- مفهوم اين آيه به بيان ديگر در آيات 4 فتح (48) و 69 عنكبوت (29) و 17 محمد (47) آمده است؛ ضمناً مصداق آن را در آيه 13 كهف (18) ملاحظه فرماييد.