77- و براستى هدايت و رحمتى است براى مؤمنان. 78- پروردگار تو ميان آنها [روز رستاخيز] [1] به حكم خويش داورى خواهد كرد؛ و او فرادست و داناست. 79- پس بر خداى توكل كن، كه تو بر حقيقتى آشكار هستى. 80- البته تو قادر نيستى مرده دلان [2] را شنوا كنى و آواى دعوت [ت] را به گوش كران برسانى، [بويژه] آن گاه كه بازگشتكنان روى مىگردانند. 81- و راهنماى كوردلان از گمراهىشان نخواهى بود؛ گفتار [خود] را تنها به گوش افرادى مىرسانى كه آيات ما را باور دارند و [در برابر حق] تسليمند. 82- و چون [در آستانه رستاخيز] فرمان مجازات [3] آنها فرا رسد، موجود زندهاى [4] را از زمين در مقابل آنها پديد مىآوريم كه با آنان سخن مىگويد، زيرا [آن] مردم به آيات ما يقين نمىآوردند. 83- آن روز كه از هر امتى گروهى از كسانى كه آيات ما را دروغ مىشمردند احضار كنيم [5]، به رديف بازداشت شوند [6]. 84- تا هنگامى كه همه حاضر شوند، [خدا] گويد: چگونه آيات مرا كه تحقيقى در مورد آن نكرده بوديد، دروغ مىشمرديد؟ چه كارى بود كه مىكرديد؟ 85- به كيفر ستمشان فرمان مجازات [7] بر آنها مقرر شد، و كلامى ابراز نمىدارند. 86- مگر نديدهاند كه شب را پديد آورديم تا در آن آرامش يابند و روز را روشنى بخش [قرار داديم تا به تلاش پردازند] [8]؛ بىگمان در اين [امر] براى باور داران نشانههايى است [از توان و تدبير خدا]. 87- روزى كه در صدا دهنده بزرگ دميده مىشود و هر كه در آسمانها و زمين است در وحشت فرو خواهد رفت، جز كسانى كه خدا بخواهد [9]؛ و همه با خاكسارى به پيشگاهش روان شوند. 88- كوهها را مىبينى و بىحركت پندارى، در حالى كه همچون گذر ابر روان است؛ خدا [آنها را] آفريد كه هر چيزى را استوار ساخته است؛ قطعاً او از تمامى رفتارتان آگاه است. [1]- از نظر اينكه مراد روز قيامت است، با آيه 93 يونس (10) يا 17 جاثيه (45) مقايسه فرماييد. [2]- براى روشن شدن منظور از مردگان (موتى)، به آيه 122 انعام (6) توجه فرماييد. [3]- از نظر معنى و مفهوم «قول» در اينجا، با آيه 16 اسراء (17) مقايسه فرماييد؛ منظور فرمان مجازات است كه در آيات 18 اعراف (7)، 43 حجر (15) و 85 ص (38) آمده است. [4]- قرآن در مورد «دابه الارض» به اجمال و سربسته سخن گفته است، و در ساير آيات قرآن هم قراينى كه ويژگيهاى اين جنبنده و نوع مأموريت و موضوع تكلمش را روشن كند، وجود ندارد؛ مفسران در مورد آن توضيحات مختلف و فراوانى دادهاند و احاديث متناقضى نقل كردهاند، ولى تا كنون موفق به تبيين آن نشدهاند؛ به ترجمه و توضيح و زيرنويس آيه 7 آل عمران (3) مراجعه فرماييد. [5]- براى توجيه ترجمه «حشر» به بخش آخر آيه 61 قصص (28) توجه فرماييد. [6]- به بيان ديگر در آيه 68 مريم (19) آمده است. [7]- براى توجيه ترجمه «قول» به فرمان مجازات، به آيه 13 سجده (32) توجه فرماييد؛ ضمناً به توضيحات بيشترى كه در اين مورد در زيرنويس اول آيه 82 همين سوره (نمل) آمده است توجه فرماييد. [8]- براى توجيه افزوده، به آيات 12 اسراء (17) و 73 قصص (28) توجه فرماييد. [9]- به دو آيه بعدتر (89 نمل) و نيز آيات 100- 103 انبياء (21) توجه فرماييد.