36- براى هيچ مرد و زن مؤمنى شايسته نيست كه وقتى خدا و پيامبرش به كارى فرمان دهند، اختيارى در كار خويش براى خود قائل باشد؛ و هر كه خدا و پيامبرش را نافرمانى كند، به گمراهى آشكارى گرفتار شده است. 37- [به ياد آر] زمانى را كه به [زيد ابن حارثه] كسى كه خدا نعمت [اسلام] و تو نيز نعمت [آزادىاش] بخشيدى، [به نصيحت] مىگفتى: همسرت را نگاهدار و از خدا پروا داشته باش [و متاركه نكن]، و در دل مطلبى را [در مورد امكان ازدواج خودت با او در صورت سرپيچى زيد] پنهان مىداشتى كه خدا آن را آشكار كرد و [چون اين ازدواج، شكستن سنتهاى جاهلى محسوب مىشد [1]] از [سرزنش] مردم مىترسيدى [2]، در حالى كه خدا سزاوارتر است كه از او بترسى؛ و آن گاه كه زيد نيازش را از همسرش برآورد [و متاركه كرد]، او را به نكاح تو درآورديم تا براى مؤمنان در امر ازدواج با همسران پسر خواندههاى خويش كه نيازشان را از آنها برآورده [و متاركه كرده] اند، گناهى نباشد، و فرمان خدا انجام يافتنى است. 38- هيچ گونه محظورى بر پيامبر در آنچه خدا بر او مقرر داشته است، نيست، [سنت شكنى را] خدا ميان پيامبران گذشته [3] [بدرستى] سنت نهاده است، و فرمان خدا سنجيده و دقيق است، 39- همانها كه پيامهاى الهى را مىرسانند و [تنها] از او مىترسند و از هيچ كس جز او ترسى ندارند؛ و خدا به عنوان حسابرس كافى است. 40- محمد پدر هيچ يك از مردان شما [و از جمله زيد] نيست [4]، بلكه پيامبر خدا و مُهر پيامبران است [5] و خدا به هر چيزى داناست. 41- اى مؤمنان، خدا را فراوان ياد كنيد [6]، 42- و بامداد و شبانگاه [همواره] او را تقديس نماييد. 43- اوست كه به شما توجه و عنايت دارد- و فرشتگان او نيز [7]- تا شما را از تاريكيها به سوى روشنى برآورد؛ و [خدا] نسبت به اهل ايمان همواره مهربان است. [1]- زيد بن حارثه برده آزاد شده و پسر خوانده پيامبر (ص) بود. [2]- همان موضوعى است كه پيامبر به راز با يكى از همسرانش در ميان گذاشت و در آيه 3 تحريم (66) به طور سربسته آمده است. [3]- منظور از كلمه «الذين» پيامبران خدا هستند؛ به آيه بعدى و نيز آيه 77 اسراء (17) توجه فرماييد. [4]- نتيجه حكمى است كه در آيه 4 احزاب (همين سوره) آمده است ما جَعَلَ أَدْعِياءَكُمْ أَبْناءَكُمْ. [5]- خاتم به فتح تاء به معنى مُهر است و چون مُهر را در پايان نامه مىزنند، منظور اين است كه سلسله پيامبرى به او پايان يافته است. [6]- به آيه 152 بقره (2) توجه فرماييد. [7]- به آيات 7- 9 غافر (40) توجه فرماييد.