24- اوست كه پس از پيروز ساختن شما در سرزمين مكه [1]، دست [تجاوز و خونريزى] آنان را از شما و دست شما را از آنان بازداشت؛ و خدا به آنچه مىكنيد بيناست. 25- آنها كسانى بودند كه انكار ورزيدند و شما را از [ورود به] مسجد الحرام بازداشتند و نيز قربانى [هاى شما را] از رسيدن به محلش [در منى] جلوگيرى كردند، و اگر مردان و زنان با ايمانى [در بين مردم مكه] نبودند كه [در صورت بروز جنگ، امكان داشت] نشناخته سركوبشان كنيد، و از بابت آنان ناآگاهانه مشكلى به شما برسد، [خدا دست طرفين را از درگيرى باز نمىداشت؛ ولى خدا چرخه حوادث را چنين گرداند] تا [از ميان مكيان كه پس از صلح ايمان آوردهاند] هر كه را بخواهد، مشمول رحمت خويش قرار دهد، و اگر گروهها از هم مجزا بودند، انكار ورزان را به عذابى دردناك مجازات مىكرديم. 26- آن گاه كه انكار ورزان [مكه در حديبيه] دستخوش تعصب، [آن هم] تعصب جاهليت شده بودند [و بر حذف كلمه بسم اللَّه از عهد نامه صلح اصرار داشتند]، خدا آرامش [خاطرى از جانب] خويش بر پيامبرش و بر مؤمنين القاء كرد و آنها را به اصل تقوا- كه به آن سزاوارتر و اهل آن بودند- پايبند ساخت [2]؛ و خدا به هر چيزى داناست. 27- خدا خواب پيامبرش را به تحقق رساند، كه به خواست خدا ايمن و بدون ترس [از دشمن] به مسجد الحرام وارد خواهيد شد، در حالى كه سرهاى خود را تراشيده و موهاى خود را كوتاه كردهايد؛ [خدا] چيزهايى را مىدانست كه شما نمىدانستيد و علاوه بر فتح مكه، پيروزى نزديك [خيبر] را [براى شما] تقدير كرد. 28- اوست كه پيامبرش را با هدايت و دين حق فرستاد تا آن را بر همه اديان پيروز گرداند؛ و خدا به عنوان گواه كافى است. [1]- منظور حديبيه است؛ آيات 10 و 18 همين سوره (فتح) نيز در رابطه با داستان حديبيه است. [2]- به آيه 22 مجادله (58) أُولئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمانَ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ توجه فرماييد.