12- اى مؤمنان، از بسيارى از گمانها بپرهيزيد، كه برخى از گمانها گناه است [1] و درباره يكديگر تجسس و غيبت مكنيد؛ آيا هيچ يك از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ [حتماً] آن را خوش نداريد [غيبت نيز به همين زشتى است]، از خدا پروا كنيد، كه خدا بازپذير و مهربان است. 13- اى مردم، ما شما را از [آميزش] مرد و زنى آفريديم و به تيرهها و قبيلهها تقسيم كرديم تا يكديگر را بازشناسيد؛ بزرگوارترين شما نزد خدا پرهيزكارترين شماست، و خدا [به حال شما] دانا و آگاه است. 14- [پارهاى از] باديه نشينان [2] مىگويند: ايمان آورديم، بگو: ايمان نياوردهايد، ولى بگوييد اسلام آوردهايم و هنوز ايمان در قلبهاى شما، نفوذ نكرده است [3]؛ اگر از خدا و پيامبرش اطاعت كنيد، از [پاداش] اعمال شما هيچ نخواهد كاست، كه خدا آمرزگارى است مهربان. 15- منحصراً مؤمنان [واقعى] كسانى هستند كه به خدا و پيامبرش ايمان آوردهاند و ترديد نكردند و با اموال و جانهاى خويش در راه خدا به جهاد برخاستند؛ آنها راستگو هستند. 16- بگو: آيا مىخواهيد خدا را از دين خويش آگاه كنيد؟ در حالى كه خدا هر چه در آسمانها و زمين است مىداند، و خدا به هر چيزى داناست [4]. 17- بر تو منت مىنهند كه اسلام آوردهاند؛ بگو: منت اسلام خويش بر من منهيد؛ بلكه اگر [در ابراز ايمان] صداقت داريد، خدا بر شما منت مىنهد كه شما را به سوى ايمان هدايت نمود. 18- خدا اسرار آسمانها و زمين را مىداند؛ و به آنچه مىكنيد بيناست. [1]- به آيه 12 نور (24) توجه فرماييد. [2]- به زيرنويس آيه 90 توبه (9) مراجعه فرماييد. [3]- منظور همه صحرانشينها نيستند؛ براى توجيه افزوده، در آغاز آيه، به آيه 99 توبه (9) توجه فرماييد. [4]- به نيمه دوم آيه 32 نجم (53) توجه فرماييد.