154- آن گاه پس از آن اندوه، خدا شما را آرامش بخشيد، [به گونهاى] كه گروهى از شما را خوابى آرام فرا گرفت، اما گروهى ديگر، تنها در بند خويش بودند و به شيوه [دوران] جاهليت نسبت به خدا گمانهاى ناحقى داشتند؛ و مىگفتند: آيا [اختيار] كار به دست ماست [تا خود را از معركه خارج كنيم]؟ بگو: سر رشته كارها يكسره به دست خداست؛ آنها در دلهاى خويش امورى را نهان مىدارند كه بر تو آشكار نمىسازند؛ مىگويند: اگر [اختيار] كار دست ما بود، در اينجا كشته نمىشديم؛ بگو: اگر [حتى] در خانههاى خويش بوديد، كسانى كه كشته شدن بر آنها مقرر شده بود، [به پاى خود] به بسترهاى مرگ خويش مىرفتند [1]، تا [اجل محتومشان يك لحظه هم به تأخير نيفتد] [2] و افكارى را كه در سينههاى شماست، خدا مورد آزمايش قرار دهد و ايمانى كه در دل داريد پيراسته گرداند؛ كه خدا به راز دلها داناست [3]. 155- افرادى از [بين] شما كه روز [4] درگيرى دو سپاه [در احد، به جنگ] پشت كردند، بى ترديد به سبب پارهاى از دستاوردشان، شيطان آنها را به لغزش انداخته بود، و [لى] خدا از آنها درگذشت، كه خدا آمرزگارى است دير كيفر. 156- اى مؤمنان، بسان انكار ورزانى نباشيد كه درباره برادران خويش كه به سفر يا جنگ رفته بودند [و از پاى درآمدند] گفتند: اگر نزد ما مىماندند، به چنگ مرگ نمىافتادند و كشته نمىشدند، [خدا اين پندار را در آنان قوت بخشيد] تا آن را [به صورت] حسرت [و اندوهى] در دلهاى آنها قرار دهد؛ خداست كه حيات و مرگ مىدهد؛ و خدا به آنچه مىكنيد بيناست. 157- اگر در راه خدا كشته يا دستخوش مرگ شويد، آمرزش و رحمت خدا بىگمان از اموالى كه [فراريان جنگ] جمع مىكنند بهتر است [5]. [1]- به بخش انتهايى آيه 168 آل عمران (همين سوره) توجه فرماييد. [2]- به آيه 61 نحل (16) توجه فرماييد. [3]- كليه حروف الفباى عربى در اين آيه و آيه 29 فتح (48) به كار رفته است. [4]- به زيرنويس آيه 69 حج (22) در مورد كلمات روز و ماه مراجعه فرماييد. [5]- معنى و مفهوم اين آيه به بيان ديگرى در آيه 111 توبه (9) آمده است.