نمى‌شود و وى آن را از عراق مخصوص ادريس آورده است، و بنا به نقلى با خوراندن ماهى مسموم به ادريس، او را مسموم و شهيد كرد. [1]

ادريس بن عبداللَّه گرچه با اين حيله هارون شهيد شد ليكن نهضت او ادامه يافت و خداوند پس از شهادت ادريس به وى پسرى داد كه نام پدر را بر او نهادند. او چون به سنّ سيزده‌سالگى رسيد پيروان پدرش با او بيعت كردند و حكومتش رونق يافت. و بدين ترتيب نخستين حكومت مكتبى در دوران بنى‌عباس به دست زاده امام مجتبى (ع)، فرزند و نوادگان او در دورترين نقطه قلمرو اسلامى- كه امروزه كشورهاى مراكش، الجزائر و تونس را در بر مى‌گيرد- شكل گرفت و در پرتو آن اسلام به بسيارى از مناطقى كه تا آن زمان راه نيافته بود راه يافت و گروه زيادى از مردم بربر به شرف اسلام نائل آمدند. [2]

ج- قيام يحيى بن عبداللَّه‌

دومين بازمانده حادثه جانگداز فخ يحيى‌بن عبداللَّه برادرادريس بود. وى ازچهره‌هاى برجسته و رجال علمى عصر خود بود و از امام صادق (ع) و پدر و برادر خود محمّد و نيز ابان‌بن‌تغلب روايات زيادى نقل كرده است. وى به هنگام نقل حديث از امام صادق (ع) مى‌گفت: حبيب من جعفربن‌محمّد چنين فرموده است. [3]

يحيى پس از شكست قيام فخّ مخفى شد و شهر به شهر در پى جاى امنى مى‌گشت تا آنكه به «ديلم» رسيد و در سال 176 در آنجا آشكار شد و كارش بالا گرفت و مردم از نقاط مختلف به وى روى آوردند.

هارون با آگاهى از قيام يحيى، «فضل‌بن‌يحيى برمكى» را با پنجاه هزار نيرو به سوى او فرستاد. [4] فضل پيش از برخورد نظامى با يحيى، با او مكاتبه كرد و درباره صلح سخن گفت. يحيى چون پراكندگى و تفرقه ياران و اختلاف آراى ايشان را ديد، پيشنهاد صلح را پذيرفت مشروط بر اينكه هارون نامه امانى با خطّ خودش براى وى بنويسد و قضات و

[1] - مقاتل الطالبيين، ص 324-326

[2] - براى آگاهى بيشتر ر. ك: دائرة المعارف الاسلاميّة الشيعيّه، ج 1، جزء 4، ص 3-4

[3] - مقاتل الطالبيين، ص 308-309

[4] - ر. ك: كامل، ابن اثير، ج 6، 125